Hiệp định này có tên gọi là Đối tác Tự nguyện (VPA) về Tăng cường thực thi Luật lâm nghiệp, Quản trị rừng và Buôn bán gỗ (FLEGT).
Sau gần sáu năm đàm phán, bà Astrid Schomaker, Giám đốc Phát triển Bền vững Toàn cầu thuộc Tổng cục Môi trường, Ủy ban châu Âu và tiến sĩ Hà Công Tuấn, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam đã ký tắt văn bản của Hiệp định VPA. Điều này đánh dấu sự hoàn tất chính thức các cuộc đàm phán, theo thông cáo của Phái đoàn Liên minh châu Âu tại Việt Nam ngày 16-5.
Hai bên giờ đây sẽ tiến hành rà soát lại hiệp định về mặt pháp lý, sau đó hiệp định sẽ được dịch sang các ngôn ngữ chính thức của EU và tiếng Việt. Trước khi hiệp định có hiệu lực, mỗi bên sẽ phải hoàn thành thủ tục ký kết và phê chuẩn hiệp định phù hợp với các thủ tục nội bộ của mình.
Để thực thi VPA, Việt Nam sẽ xây dựng một hệ thống đảm bảo tính pháp lý của gỗ để đảm bảo gỗ và các sản phẩm gỗ xuất khẩu đến từ các nguồn hợp pháp, bao gồm các hệ thống để kiểm chứng rằng gỗ nhập khẩu đã được thu hoạch và buôn bán hợp pháp theo luật pháp của nước nơi gỗ được thu hoạch. Hiệp định cũng quy định việc thiết lập các cơ chế khiếu nại và đánh giá độc lập cũng như các cam kết liên quan đến các bên trong việc thực hiện và tiết lộ thông tin.
Một ủy ban thực thi chung sẽ giám sát việc thực hiện hiệp định. Trong thời gian chưa có hiệu lực, các bên cũng đã thống nhất về các thành tố chính của các hiệp định quản trị lâm thời và các biện pháp khác để chuẩn bị cho việc thực hiện hiệp định.
Một khi Hiệp định VPA được thực hiện đầy đủ, các lô hàng gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam sang EU sẽ phải kèm theo giấy phép FLEGT để chứng minh tính hợp pháp của chúng. Trước khi bắt đầu cấp phép FLEGT, sẽ có một khoảng thời gian thực hiện và đánh giá nhằm xác minh rằng tất cả các cam kết được nêu trong VPA đã được hoàn thành và hệ thống đã được xây dựng đáp ứng các tiêu chí sẵn sàng hoạt động như được quy định trong phụ lục dành riêng cho thỏa thuận.
Ngoài các lợi ích xã hội, kinh tế và môi trường khác nhau đồng hành với việc ngành lâm nghiệp ở Việt Nam được quản lý tốt hơn, việc cấp giấy phép FLEGT sẽ đơn giản hóa việc kinh doanh cho các thương nhân gỗ, vì các sản phẩm được cấp phép FLEGT đáp ứng các yêu cầu của Quy định về gỗ của EU một cách tự động, cấm đưa gỗ bất hợp pháp vào thị trường EU. Các doanh nghiệp của EU có thể đưa gỗ được cấp phép FLEGT vào thị trường EU mà không phải tuân theo các điều khoản về thẩm định chi tiết của Quy định về gỗ của EU.
Văn bản của hiệp định VPA EU-Việt Nam và các phụ lục có trên trang web của Ủy ban châu Âu và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam.
Kế hoạch hành động về tăng cường thực thi Luật lâm nghiệp, Quản trị rừng và Buôn bán gỗ (FLEGT) là hành động hưởng ứng của EU đối với vấn đề khai thác gỗ trái phép và thương mại liên quan. Kế hoạch hành động nhằm giảm khai thác trái phép bằng cách tăng cường tính bền vững và hợp pháp trong quản lý rừng, cải thiện quản lý rừng và thúc đẩy thương mại gỗ hợp pháp. FLEGT đóng góp vào các nỗ lực hạn chế biến đổi khí hậu, bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ quyền và tăng tính minh bạch.
Kế hoạch hành động nhằm ngăn chặn các sản phẩm gỗ bất hợp pháp vào thị trường EU thông qua một số hành động, trong đó hai thành tố chính là Quy định về gỗ của châu Âu và Chương trình cấp phép FLEGT được thực hiện thông qua việc ký kết Hiệp định Đối tác Tự nguyện FLEGT với các nước sản xuất gỗ.
Quy định của EU về gỗ cấm các doanh nghiệp tại EU nhập các sản phẩm gỗ bất hợp pháp vào thị trường EU và bắt buộc họ phải kiểm tra cẩn thận để đảm bảo tính hợp pháp của sản phẩm gỗ của họ. Hiệp định Đối tác Tự nguyện FLEGT (VPAs) là các Hiệp định thương mại song phương quy định EU và nước đối tác chỉ buôn bán các sản phẩm được kiểm chứng hợp pháp bằng cách thực hiện chương trình cấp phép FLEGT. Điều này bao gồm sự xây dựng - thông qua quy trình có sự tham gia của nhiều bên liên quan - các hệ thống đảm bảo tính hợp pháp của gỗ đáng tin cậy và mạnh mẽ, cũng như nhiều cam kết khác như cải cách chính sách và pháp luật, kiểm toán độc lập, minh bạch và công bố thông tin.
Khi một quốc gia VPA bắt đầu cấp giấy phép FLEGT, các quốc gia thành viên EU sẽ không còn cho phép các sản phẩm được liệt kê trong VPA vào EU trừ khi chúng có giấy phép FLEGT. Trước khi bắt đầu cấp phép FLEGT, sẽ có một khoảng thời gian thực hiện và đánh giá để xác minh rằng hệ thống được áp dụng đáp ứng mục tiêu của VPA.
Việt Nam là một trong 15 nước đang thực hiện hoặc đàm phán VPA với EU. Tháng 11-2016, Indonesia trở thành quốc gia đầu tiên cấp giấy phép FLEGT.
Việt Nam nằm ở trung tâm thương mại sản phẩm gỗ toàn cầu. Một mặt, Việt Nam nhập khẩu gỗ từ 80 quốc gia, bao gồm từ châu Phi, châu Á và Nam Mỹ. Mặt khác, Việt Nam xuất khẩu sản phẩm gỗ đến tất cả các thị trường chính. Năm 2015, giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm giấy từ Việt Nam sang EU là 438 triệu euro.
Phạm vi của Hiệp định VPA bao gồm tất cả các thị trường xuất khẩu và thị trường trong nước tại Việt Nam. Một khi Hệ thống Đảm bảo Tính pháp lý của Gỗ Việt Nam hoạt động theo mô tả trong VPA, Việt Nam sẽ cấp giấy phép FLEGT cho các sản phẩm gỗ xuất khẩu sang EU.
Hiệp định này bao gồm cả gỗ nhập khẩu, một nguồn nguyên liệu chủ yếu của Việt Nam, và tất cả các nguồn trong nước ở Việt Nam, bao gồm rừng tự nhiên và rừng trồng, gỗ bị tịch thu (theo các điều kiện cụ thể), gỗ từ vườn nhà, trang trại và cây phân tán, và gỗ cao su.
Các sản phẩm gỗ nằm trong phạm vi của hiệp định bao gồm tất cả các sản phẩm chủ yếu được xuất khẩu sang EU, đặc biệt là năm sản phẩm gỗ bắt buộc theo quy định của Quy định FLEGT năm 2005 (gỗ tròn, gỗ xẻ, tà vẹt đường ray, gỗ dán và lớp gỗ mặt của gỗ dán) và cũng bao gồm một số sản phẩm gỗ khác như gỗ dăm hoặc mùn cưa, ván sàn, ván ép và đồ gỗ.
Nguồn: Tư Hoàng/TBKTSG Online