Trung Quốc ước tính thiệt hại kinh tế trực tiếp do thảm họa gây ra đối với đất nông nghiệp, đường sá và tài sản khác là 21 tỷ USD.
Vào thời gian này hàng năm, cánh đồng lúa của gia đình Bao Wentao đã sẵn sàng cho thu hoạch. Năm nay, lũ lụt nghiêm trọng đã nhấn chìm nhiều khu vực rộng lớn tại miền nam Trung Quốc, bao gồm hơn 14 hecta lúa mà Bao, 19 tuổi, cùng cha canh tác ở làng gần hồ Bà Dương.
“Mùa vụ năm nay mất trắng”, Bao trả lời phỏng vấn qua ứng dụng WeChat, cho biết gia đình thiệt hại gần 200.000 nhân dân tệ (28.000 USD). “Lúa gần chín và sẵn sàng để thu hoạch ngay trước đợt lụt. Giờ đây, mọi thứ đều không còn”.
Mực nước dâng cao và tràn bờ hồ Bà Dương, tỉnh Giang Tây, trong tháng 7, tàn phá hàng nghìn hecta đất nông nghiệp của nơi được coi là “vựa lúa và cá” Trung Quốc. Lưu vực sông Dương Tử - gồm hồ Bà Dương và trải dài gần 6.300 km từ Thượng Hải cho đến Tây Tạng - đóng góp 70% tổng sản lượng lúa gạo Trung Quốc.
Đối với những nông dân như Bảo và cha, thiệt hại là nặng nề. Mưa lớn tàn phá cây trồng sắp đến thời điểm thu hoạch trong khi quy mô lụt khiến tình hình không thể cứu vãn.
“Đất vẫn chìm trong nước”, Bao nói. “Điều đó nghĩa là năm nay chúng tôi không có thu hoạch”.
Tình trạng lũ lụt hiện tại, với phạm vi tương đương diện tích bang West Virginia của Mỹ, là tồi tệ nhất nhiều năm tại Trung Quốc. Bộ Ứng phó Tình trạng khẩn cấp Trung Quốc ước tính thiệt hại kinh tế trực tiếp do thảm họa gây ra đối với đất nông nghiệp, đường sá và tài sản khác là 21 tỷ USD. Khoảng 55 triệu người bị ảnh hưởng.
Lũ lụt là tin xấu với nền kinh tế số hai thế giới vốn đang suy yếu vì đại dịch Covid-19. Bắc Kinh cho đến nay vẫn đảm bảo được nguồn cung thực phẩm nhờ nhập khẩu lượng lớn sản phẩm từ các nước khác và xả kho dự trữ chiến lược.
Tuy nhiên, giới phân tích cảnh báo những biện pháp như trên sắp không còn hữu dụng. Quan hệ giữa Trung Quốc và phương Tây xấu đi, cùng ảnh hưởng từ đại dịch Covid-19, có thể khiến việc nhập khẩu thực phẩm khó khăn hơn trong tương lai.
Lũ lụt tại Trung Quốc trong khi đó lại có nguy cơ nghiêm trọng hơn. Mưa lớn dự báo kéo dài đến hết tháng 8, giới chức Trung Quốc còn cảnh báo lũ lụt gia tăng hơn nữa ở miền bắc, đe dọa vụ thu hoạch ngô và lúa mỳ.
“Tình trạng lũ lụt hiện tại tệ nhất kể từ năm 1998 và có thể còn có thể nghiêm trọng hơn trong những tuần tới”, theo giới phân tích tại Nomura cuối tháng 7.
An ninh thực phẩm
Hiện chưa rõ nguồn cung thực phẩm của Trung Quốc gặp nguy cơ thế nào bởi Bắc Kinh không công bố nhiều số liệu về tình hình sản xuất hiện tại.
Nếu lũ lụt được kiểm soát vào cuối tháng 8, tăng trưởng GDP nông nghiệp có thể giảm gần 1 điểm phần trăm trong quý III, theo giới phân tích tại Nomura, tương đương hơn 1,7 tỷ USD sản lượng nông nghiệp. Số liệu trên được ước tính dựa vào thiệt hại hồi giữa tháng 7 của các tỉnh miền nam phải hứng chịu lũ lụt nặng nề.
Công ty môi giới Shenwan Hongyuan ước tính Trung Quốc có thể mất 11,2 triệu tấn nông sản so với năm ngoái do nhiều diện tích đất canh tác bị ảnh hưởng tính đến giữa tháng 7. Con số này tương đương 5% sản lượng gạo của Trung Quốc.
Thiệt hại còn có thể lớn hơn. Phân tích của Nomura dựa trên số liệu về diện tích đất canh tác bị ngập do chính phủ Trung Quốc công bố tháng 7. Kể từ đó, diện tích đất canh tác bị ngập đã tăng gần gấp đôi, theo Bộ Ứng phó Tình trạng khẩn cấp Trung Quốc. Thiệt hại ước tính bởi giới phân tích còn chưa bao gồm thiệt hại tiềm tàng về lúa mỳ, ngô và các cây trồng khác – có thể bị đe dọa nếu lũ lụt lan rộng.
Diện tích ngô bị ảnh hưởng đang gia tăng. Giá ngô tại Trung Quốc tăng 20% trong tháng 7 so với cùng kỳ năm trước, theo đơn vị cung cấp dữ liệu SCI, tăng cao nhất trong 5 năm.

Quang cảnh một phần thành phố Thạch Môn, tỉnh Hồ Nam, Trung Quốc, ngày 6/7. Ảnh: Getty Images.

Ngô thường được dùng làm thức ăn chăn nuôi lợn, với tổng đàn đang tăng trở lại sau khi Trung Quốc kiểm soát thành công dịch tả lợn châu Phi. Ngay cả trước khi lũ lụt xảy ra, nguồn cung ngô cũng ngày càng thắt chặt do lo ngại về sự lây lan của loài sâu xanh mùa thu ở Trung Quốc, theo Bộ Nông nghiệp Mỹ.
Trong khi đó, giá đậu tương cũng tăng vọt. Trong nửa đầu năm 2020, giá đậu tương trong nước tăng khoảng 30% so với cuối năm ngoái. Các nhà phân tích từ Baocheng Futures, công ty môi giới hàng hóa tương lai Trung Quốc, cho rằng nguyên nhân tăng giá chủ yếu là tình trạng thời tiết cực đoan tại các khu vực sản xuất đậu tương và bất ổn liên quan quan hệ thương mại Mỹ - Trung.
Rõ ràng nhà chức trách Trung Quốc đang gặp rắc rối. Chủ tịch Trung Quốc gần đây khiến nông dân ở tỉnh đông bắc Cát Lâm bất ngờ bằng một chuyến thăm được phát sóng trên truyền hình.
“Tôi đến đây chủ yếu để kiểm tra cây trồng”, ông Tập nói trong đoạn video đăng trên kênh truyền hình quốc gia CCTV. “Năm nay không có nhiều thảm họa. Tôi quan tâm đến việc phát triển cây trồng ở vùng đông bắc”.
Ông Tập có lý do để thăm khu vực này. Vùng đông bắc Trung Quốc sản xuất hơn 40% sản lượng đậu tương và 1/3 sản lượng ngô của quốc gia – đều quan trọng trong chuỗi cung ứng thực phẩm bởi đây là nguồn thức ăn cho gia súc và gia cầm. Trung Quốc tiêu thụ đậu tương nhiều nhất thế giới và chỉ xếp sau Mỹ về tiêu thụ ngô. Cho đến nay, vùng đông bắc chưa bị ảnh hưởng bởi lũ lụt nhưng tình hình có thể xấu đi trong vài tuần tới.
Ông Tập tái khẳng định an ninh lương thực là vấn đề hàng đầu trong đảm bảo an toàn kinh tế trong chuyến thăm. Phó thủ tướng Trung Quốc Hồ Xuân Hoa, phụ trách các vấn đề nông nghiệp, tuần trước kêu gọi các quan chức địa phương chung vai gánh trách nhiệm đảm bảo an ninh lương thực và đảm bảo sản xuất không giảm.
Giữ giá ổn định
Bắc Kinh ứng phó cuộc khủng hoảng hiện tại bằng nỗ lực nhằm ổn định giá và tăng cung – bao gồm cả sử dụng kho dự trữ chiến lược.
Hàng chục triệu tấn gạo, ngô và đậu tương được bơm ra thị trường trong vài tháng qua từ Công ty Dự trữ Ngũ cốc Quốc gia và Trung tâm Giao dịch Ngũ cốc Quốc gia, hai đơn vị quản lý và giao dịch ngũ cốc dự trữ.
Tính đến nay, hai cơ quan đã giao dịch hơn 60 triệu tấn gạo, 50 triệu tấn ngô và hơn 760.000 tấn đậu tương, đều vượt con số của cả năm 2019.
Nhờ động thái này, giá gạo vẫn giữ ổn định. Tuần trước, giá gạo trung bình tại Trung Quốc trong tuần cuối tháng 7 ở 4.036 nhân dân tệ (580 USD)/tấn, xấp xỉ cùng kỳ tháng trước đó, theo số liệu từ SCI.
Trung Quốc cũng tăng nhập khẩu, đặc biệt là từ Mỹ. Bắc Kinh cam kết tăng mua hàng tỷ USD nông sản Mỹ theo thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 ký hồi tháng 1.
Trong nửa đầu năm nay, Trung Quốc đã nhập khẩu gần 61 triệu tấn ngũ cốc, tăng 21% so với một năm trước, theo số liệu hải quan gần đây. Nhập khẩu ngô tăng 18% so với cùng kỳ năm 2019, lúa mỳ và đậu tương cũng tương tự. Mỹ, Brazil, Ukraine và Pháp là các bên xuất khẩu nhiều nhất.

 Trung Quốc đã xả kho dự trữ gạo, ngô và đậu tương vượt con số của cả năm 2019. Ảnh: CNN.

Một số nhà phân tích lưu ý Trung Quốc không nên phụ thuộc quá nhiều vào hàng hóa nhập khẩu.
Quan hệ thương mại Mỹ - Trung, ví dụ, có thể tạo ra bất ổn cho chuỗi cung ứng thực phẩm của Bắc Kinh nếu Washington dừng bán hoặc áp thuế cao, các nhà phân tích tại công ty nghiên cứu Tianfeng Securities cảnh báo.
Mỹ xuất khẩu hơn 9 triệu tấn đậu tương, gần 100.000 tấn lúa mỳ và gần 65.000 tấn ngô cho Trung Quốc trong nửa đầu năm nay, đưa Bắc Kinh trở thành đối tác thương mại hàng đầu. Đại dịch Covid-19 còn khiến một số quốc gia phải tạm ngừng xuất khẩu thực phẩm, gia tăng rủi ro an ninh lương thực tại Trung Quốc.
Giới phân tích cho rằng Trung Quốc chỉ có ít lựa chọn để tăng sản lượng, bao gồm nới lỏng hạn chế với thực phẩm biến đổi gene. Nhưng ít nhất trong ngắn hạn, Trung Quốc có thể nhập khẩu nhiều nhất trước khi các mối quan hệ thương mại xấu đi.
“Trung Quốc cần dự phòng cho giai đoạn khó khăn”, họ nói.
Còn với những nông dân như Bao, Trung Quốc trích lập chương trình hỗ trợ lũ lụt. Đến giữa tháng 7, khoảng 1,8 tỷ nhân dân tệ (258 triệu USD) đã phân bổ cho những người bị ảnh hưởng để khắc phục hậu quả từ lũ lụt, sửa chữa nhà cửa, Bộ Tài chính Trung Quốc cho biết. Chính quyền tỉnh Giang Tây, nơi Bao sinh sống, dành 280 triệu nhân dân tệ (40 triệu USD) cho nỗ lực này.
Nhưng đó chỉ là “giọt nước nhỏ” nếu so với thiệt hại kinh tế 21 tỷ USD mà lũ lụt đã gây ra.
“Đúng, chính phủ Trung Quốc đã có biện pháp hỗ trợ nhưng không giúp ích nhiều”, Bao nói. Cha anh đã rời nhà đi tìm việc khác và không có hy vọng có thể canh tác thêm một vụ nữa trong năm nay. “Hỗ trợ chia cho từng người, số tiền không nhiều”.

Nguồn: Như Tâm (Theo CNN)