Đáng chú ý, kết luận thanh tra trên được đưa ra chỉ sau ít ngày Tổng công ty Đầu tư phát triển Đường cao tốc Việt Nam (VEC) kiến nghị Bộ Giao thông Vận tải được phép tăng thời gian thu phí lên 42,5 năm để hoàn vốn đối với 5 dự án cao tốc đầu tư theo hình thức BOT, trong đó có dự án Nội Bài - Lào Cai và Đà Nẵng - Quảng Ngãi.
Theo kết luận thanh tra, cả hai dự án dự án BOT Nghi Sơn - Cầu Giát và BOT Hà Nội - Bắc Giang đều bị phát hiện khai khống tổng mức đầu tư, với mục đích kéo dài thời gian thu phí hoàn vốn.
Dự án Nghi Sơn - Cầu Giát “khai man” hơn 1.200 tỷ
Theo cơ quan thanh tra, ngày 18/3/2013, Bộ Giao thông Vận tải đã phê duyệt kết quả chỉ định nhà đầu tư dự án BOT Nghi Sơn - Cầu Giát là liên danh Tổng công ty Xây dựng công trình giao thông 4 (Cienco4) và Tổng công ty 319.
Dự án có tổng chiều dài 33,93 km, thực hiện theo hình thức hợp đồng BOT, tổng vốn đầu tư được phê duyệt là hơn 3.627 tỷ đồng, thời gian thực hiện từ ngày 26/3/2013 đến ngày 31/1/2015. Hiện dự án đã hoàn thành và đi vào hoạt động.
Tuy nhiên, qua thanh tra, thanh tra Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã phát hiện nhiều sai phạm, thiếu sót tại dự án này.
Cụ thể, quá trình lập, thẩm định dự án đầu tư làm tăng tổng mức đầu tư hơn 39,3 tỷ đồng, Ban Quản lý dự án 1 (PMU 1) đã không hoàn thành nhiệm vụ, không thực hiện đầy đủ chức năng quản lý nhà nước được giao, gián tiếp gây thiệt hại cho ngân sách gần 60 tỷ đồng.
Đáng chý ý, với trách nhiệm cơ quan quản lý nhà nước, nhưng Bộ Giao thông Vận tải đã phê duyệt dự án khi chưa đủ điều kiện, ký hợp đồng chính thức quá chậm, cho phép khởi công khi chưa đủ điều kiện pháp lý…
Trong đó, sai sót nổi bật nhất là dự án BOT Nghi Sơn - Cầu Giát đã được khởi công ngày 26/3/2013, trong khi phải đến ngày 4/8/2014 mới có bản vẽ thiết kế thi công.
Theo đánh giá của cơ quan thanh tra, việc khởi công vội vàng đã kéo theo hậu quả lãng phí hơn 36 tỷ đồng do không thể đưa nhiều hạng mục vào sử dụng, hoặc buộc phải thiết kế lại.
Bên cạnh đó, Bộ Giao thông Vận tải cũng đã không thực hiện thu hồi gần 4,9 tỷ đồng chi phí lập dự án đầu tư và chi phí Ban Quản lý dự án, giảm trừ hơn 5 tỷ đồng trong tổng mức đầu tư với một số thiết kế, không thực hiện chức năng quản lý nhà nước để nhà đầu tư điều chỉnh kết cấu áo đường khi chưa đủ cơ sở pháp lý làm tăng chi phí xây lắp thêm hơn 82,7 tỷ đồng.
Đối với nhà đầu tư, ngoài việc thay đổi kết cấu áo đường, còn có nhiều sai phạm khác như nghiệm thu vượt giá trị thực hiện cho nhà thầu xây lắp hơn 61 tỷ đồng… và các sai sót trong tính chi phí giải phóng mặt bằng, tư vấn đầu tư xây dựng, quản lý dự án…
Đặc biệt, theo thanh tra Bộ Kế hoạch và Đầu tư, phương án tài chính của dự án “có vấn đề” về số liệu đầu vào, dẫn đến việc đưa ra thời gian hoàn vốn là 17 năm 5 tháng 15 ngày là chưa chính xác.
Cùng với đó, theo tính toán trong phương án tài chính của dự án lập ngày 10/3/2015, tổng vốn đầu tư là hơn 3.581 tỷ đồng, tuy nhiên, tính toán của đoàn thanh tra cho thấy, mức đầu tư chỉ là hơn 2.378 tỷ đồng, chênh lệch hơn 1.202 tỷ đồng.
Với phát hiện trên, thanh tra Bộ Kế hoạch và Đầu tư yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền và nhà đầu tư xác định lại thời gian hoàn vốn phù hợp.
Dự án Hà Nội - Bắc Giang “rùa bò” và đội vốn đầu tư
Ngày 12/2/2014, Bộ Giao thông Vận tải đã có quyết định chỉ định liên danh đầu tư là Tập đoàn Đại Dương (OGC), Công ty Cổ phần Đầu tư và Thương mại 319, Tổng công ty Vinaconex và Công ty Cổ phần Đầu tư Văn Phú (Văn Phú Invest) làm chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng công trình cải tạo, nâng cấp quốc lộ 1 đoạn Hà Nội - Bắc Giang theo hình thức hợp đồng BOT.
Dự án có tổng mức đầu tư hơn 4.213 tỷ đồng, được khởi công vào ngày 22/2/2014 và được hoàn thành vào tháng 6/2016.
Tuy nhiên, tại thời điểm khởi công, hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công của dự án này vẫn chưa được lập và phê duyệt và đến thời điểm thanh tra - bắt đầu thanh tra từ tháng 1/2015, sau một năm thi công, dự án mới chỉ có 9/13 gói thầu có hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công được phê duyệt, chưa phê duyệt được dự toán các gói thầu xây lắp và chưa ký hợp đồng thi công xây lắp chính thức với các nhà thầu.
Theo kết luận thanh tra, những cam kết trong tài chính cho OGC để thực hiện dự án trong hồ sơ đề xuất là chưa đúng quy định của hồ sơ yêu cầu, số liệu kê khai về năng lực tài chính và số liệu theo báo cáo tài chính được kiểm toán năm 2011 của Vinaconex trong hồ sơ đã sai lệch hoàn toàn; 319 Invest không cung cấp được báo cáo tài chính theo yêu cầu, nhưng Bộ Giao thông Vận tải vẫn chấp thuận cho hai đơn vị này làm nhà đầu tư.
Tính đến thời điểm bắt đầu tiến hành thanh tra vào cuối năm 2014, các nhà đầu tư trong liên danh mới chỉ góp vốn hơn 211 tỷ đồng, đạt 84,5% tiến độ góp vốn theo cam kết.
Các doanh nghiệp trong liên danh thiếu sâu sát, năng lực điều hành dự án hạn chế nên đã chậm tiến độ so với cam kết. Tính đến thời điểm thanh tra, dự án đã trải qua 50% thời gian thực hiện, nhưng tiến độ mới đạt 10,5%.
Thanh tra còn phát hiện nhiều sai sót trong việc lập, thẩm định và phê duyệt tổng mức đầu tư làm tăng tổng mức đầu tư thêm hơn 819 tỷ đồng. Với tổng mức đầu tư được kiểm tra giảm trừ 819 tỷ đồng, thời gian kinh doanh khai thác để hoàn vốn theo hợp đồng sẽ phải giảm tương ứng để phù hợp với chi phí thực tế.
Theo Song Hà
VnEconomy