Doanh nghiệp cần tận dụng tối đa lợi thế xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản

Chia sẻ tại Hội thảo “Thúc đẩy hợp tác thương mại Việt Nam với Nhật Bản và Hàn Quốc trong giai đoạn mới” diễn ra mới đây tại TP. Hồ Chí Minh, ông Nguyễn Mạnh Đồng – Vụ Phát triển thị trường nước ngoài, Bộ Công Thương cho biết, Nhật Bản tiếp tục là một trong những đối tác kinh tế quan trọng hàng đầu của Việt Nam trên nhiều trụ cột, từ thương mại, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), viện trợ phát triển chính thức (ODA) đến hợp tác lao động.

Hoạt động xuất nhập khẩu giữa hai nước được thúc đẩy mạnh mẽ nhờ các Hiệp định thương mại tự do như Hiệp định Đối tác Kinh tế Việt Nam – Nhật Bản (VJEPA), Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện ASEAN – Nhật Bản (AJCEP), Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).

Nhiều năm qua, Nhật Bản luôn là một trong những đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam. Năm 2024, Nhật Bản là đối tác thương mại thứ 4 của Việt Nam và là thị trường xuất khẩu lớn thứ 4 của Việt Nam (sau Hoa Kỳ, Trung Quốc, Hàn Quốc).

Theo số liệu của Cục Hải quan, trong 11 tháng năm 2025, xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Nhật Bản đạt 24,4 tỷ USD, tăng 8,6% so với cùng kỳ năm 2024, chiếm tỷ trọng 5,7% trong tổng xuất khẩu của Việt Nam ra thế giới trong 11 tháng năm 2025.

Cơ cấu mặt hàng xuất nhập khẩu của hai nước mang tính bổ sung rõ nét, ít có sự cạnh tranh trực tiếp. Nhật Bản là thị trường tiêu thụ quan trọng đối với các sản phẩm may mặc, giày dép, thủy sản, các mặt hàng nông sản của Việt Nam. Trong khi đó, Việt Nam nhập khẩu từ Nhật Bản những mặt hàng phục vụ hoạt động sản xuất và xuất khẩu, bao gồm máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng, sắt thép, phương tiện vận chuyển, chất dẻo nguyên liệu, hóa chất...

Theo ông Nguyễn Mạnh Đồng, quan hệ kinh tế Việt Nam – Nhật Bản có nhiều thuận lợi nhờ ưu đãi thuế quan từ các hiệp định thương mại tự do như Hiệp định Đối tác Kinh tế Việt Nam – Nhật Bản (VJEPA), Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện ASEAN – Nhật Bản (AJCEP), Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).

Bên cạnh đó, quy mô thị trường lớn, vị trí địa lý gần, lợi thế nhân lực của Việt Nam và khả năng chuyển giao công nghệ từ Nhật Bản. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, doanh nghiệp vẫn đối mặt với không ít thách thức như yêu cầu cao về tiêu chuẩn chất lượng, đặc biệt trong lĩnh vực nông thủy sản, sự cạnh tranh từ các quốc gia khác, hạn chế trong tiếp cận vốn và công nghệ cao, khác biệt văn hóa – phong cách làm việc và biến động tỷ giá.

Đánh giá về cơ hội xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản, các chuyên gia cho rằng, trong thời gian tới, xuất khẩu sang Nhật Bản được kỳ vọng tiếp tục tăng trưởng ở các nhóm hàng đồ gỗ, dệt may, nông lâm thủy sản, thực phẩm và thủ công mỹ nghệ. Đáng chú ý, các sản phẩm rau quả đông lạnh, chế biến sâu và thực phẩm chế biến sẵn được đánh giá có nhiều dư địa mở rộng thị phần.

Bà Phạm Minh Hà, Bí thư thứ nhất, Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản cho biết, nhu cầu nhập khẩu hàng năm của Nhật Bản rất lớn, trong đó tập trung vào nhiều nhóm hàng Việt Nam có thế mạnh sản xuất như đồ điện tử, hàng dệt may – da giày, nông sản…

Tuy nhiên theo bà Hà, Nhật Bản cũng là quốc gia có tiêu chuẩn chất lượng hàng hoá cao hàng đầu thế giới. Theo đó, sản phẩm điện tử phải đáp ứng yêu cầu ghi nhãn hóa chất độc hại; hàng dệt may tuân thủ tiêu chuẩn công nghiệp Nhật Bản, kiểm soát hóa chất và quy tắc xuất xứ; phương tiện vận tải, phụ tùng phải được chứng nhận an toàn theo hệ thống phê duyệt kiểu loại.

Nhật Bản cũng siết chặt quy định ghi nhãn biến đổi gen, yêu cầu truy xuất nguồn gốc gỗ hợp pháp và áp dụng tiêu chuẩn formaldehyde nghiêm ngặt.

Đặc biệt, thị trường Nhật Bản ngày càng chú trọng an toàn, truy xuất nguồn gốc, tiêu dùng xanh và sản phẩm tốt cho sức khỏe, kéo theo nhu cầu cao đối với thực phẩm chế biến sâu, thực phẩm đông lạnh, sản phẩm tiện lợi. Bao bì phải đầy đủ thông tin, thiết kế đơn giản, nhỏ gọn; kênh cửa hàng thuốc nổi lên như một hướng phân phối mới cho nông sản và thực phẩm ít hư hỏng.

Do đó, để khai thác hiệu quả thị trường này, doanh nghiệp cần thường xuyên cập nhật quy định, kiểm soát chặt chất lượng đầu vào, xây dựng chiến lược kinh doanh dài hạn. Song song đó, phải nâng cấp công nghệ và quy trình sản xuất, đồng thời đẩy mạnh xúc tiến thương mại và tham gia các hoạt động kết nối tại Nhật Bản, bà Hà nhấn mạnh.