Tìm hướng đi triển vọng cho cá tra

Hiệp hội thủy sản thế giới đánh giá Việt Nam là nước có diện tích và sản lượng cá tra phát triển nhanh nhất ở khu vực Đông Nam Á. Nếu như năm 2001, sản lượng cá tra Việt Nam chỉ ở mức khoảng 150.000 tấn thì đến nay khoảng 1,2-1,5 triệu tấn đạt kim ngạch xuất khẩu 1,8 tỷ USD.

Tuy phát triển nhanh nhưng nó cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro như: sản xuất không ổn định, tiêu thụ khó khăn, giá cá sụt giảm dẫn đến người nuôi lỗ nặng…

Báo cáo của các địa phương cho thấy, trong 7 tháng đầu năm, toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long diện tích đang thả nuôi là 4.541 ha (trong đó 2.650 ha thả mới năm 2012). Trung tâm khuyến nông Cần Thơ cho biết, diện tích nuôi cá tra thương phẩm tính đến tháng 6-2012 của địa phương này là 871 ha, tăng 34,62% so với cùng kỳ. Sản lượng 66.332 tấn. Tại Đồng Tháp là 1.152 ha, sản lượng 175.000 tấn, Hậu Giang là 149,02 ha, Trà Vinh 128 ha, Sóc Trăng 168 ha.

Theo KS Lê Thị Ngọc Anh (Trung tâm khuyến nông Cần Thơ), việc sản xuất chạy theo phong trào, dẫn đến "dội chợ rớt giá” là bài học không mới đối với bà con nông dân. Nhưng vì lợi ích trước mắt mà nhiều hộ nuôi dường như đã quên điều đó nên ồ ạt mở rộng thêm diện tích ương cá tra giống từ diện tích trồng lúa, đặc biệt ở huyện Cờ Đỏ mặc dù thiếu cả về kỹ thuật cũng như kinh nghiệm trong lĩnh vực này. Đây là nguyên nhân quan trọng dẫn đến tình trạng giá cá tra giống sụt giảm liên tục. Quý II-2012, giá cá tra giống giảm đến 50% so với quý I-2012, trong khi giá thành sản xuất tăng cao khoảng 24- 26 ngàn đồng/kg. Điều này làm cho người ương nuôi cá tra giống bị thua lỗ nặng và gặp nhiều khó khăn trong việc tái đầu tư.

Lý giải vì sao cá tra nguyên liệu rớt giá thê thảm như vậy, nhiều ý kiến cho rằng, do doanh nghiệp chế biến không vay được vốn ngân hàng nên không có tiền mua cá, trong khi nợ trước vẫn chưa trả được cho người nuôi. Doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu buộc phải bán phá giá để xoay vòng. Bên cạnh đó, đây cũng là hậu quả của việc phát triển nghề nuôi cá tra quá nóng trong thời gian qua.

Bà Nguyễn Thị Minh Lý - Phó Giám đốc Trung tâm chứng nhận phù hợp – QUACERT cho rằng, có một thực tế đang diễn ra trên thị trường Việt Nam là người sản xuất nông nghiệp không muốn thực hiện và duy trì cách thức nuôi trồng nông sản an toàn vì chi phí cao, sản phẩm kém hấp dẫn về hình thức và khó bán được với giá cao hơn so với sản phẩm không an toàn. Trong khi người tiêu dùng lại cho rằng, họ sẵn sàng trả giá cao nếu biết sản phẩm mình dùng là thực sự an toàn nhưng không có cách để xác minh xem sản phẩm nào là an toàn.

Theo ông Văng Đắt Phuông, Trung tâm khuyến nông quốc gia thì hiện tại, Việt Nam có nhiều bộ tiêu chuẩn nuôi cá tra theo hướng bền vững (BMPs, GlobalGAP, ASC, SQF-1000…). Tuy nhiên, mỗi thị trường tiêu thụ cá lại có yêu cầu chứng nhận khác nhau như thị trường Tây Âu, Mỹ yêu cầu sản phẩm phải có nhãn GlobalGAP, các nước Bắc Âu lại yêu cầu đạt chứng nhận ASC, trong khi đó thị trường Đông Âu và châu Phi lại không cần chứng nhận nuôi trồng thủy sản bền vững. Vấn đề này đã gây ra nhiều khó khăn cho người nuôi cá tra và các cơ quan quản lý địa phương. Hiện nay, các tỉnh ĐBSCL đang gặp khó khăn trong việc định hướng cho nông dân áp dụng tiêu chuẩn nuôi trồng thủy sản bền vững nào có hiệu quả cao nhất.

Những năm gần đây, một số tỉnh như An Giang, Tiền Giang… đã mạnh dạn thực hiện các dự án thí điểm áp dụng và chứng nhận tiêu chuẩn SQF 1000CM cho vùng nuôi cá tra với diện tích hàng chục ha, chi phí hàng tỷ đồng, nhưng các dự án này đều không đem lại kết quả vì hệ thống chứng nhận này không được các thị trường chấp nhận rộng rãi và giá cá bán ra chẳng khác gì so với cá nuôi bình thường, trong khi chi phí cao hơn đến 30%.

Để giải quyết những bất cập trên, Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn đã ban hành bộ tiêu chuẩn VietGAP riêng cho cá tra, bộ tiêu chuẩn này có đầy đủ những yêu cầu nuôi thủy sản bền vững của các bộ tiêu chuẩn quốc tế khác và đã được nhiều thị trường tiêu thụ chấp nhận. Đồng thời, chi phí cho VietGAP sẽ thấp hơn rất nhiều so với các bộ tiêu chuẩn trước đây. Chính vì vậy, việc áp dụng tiêu chuẩn VietGAP là giải pháp hữu hiệu đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững cho nghề nuôi cá tra ở ĐBSCL trong tương lai.

(ĐĐK)