Bức tranh XNK 8 tháng năm 2012 với những mảng sáng tối đan xen, thể hiện khó khăn của khối DN trong nước khi chịu sự tác động từ thị trường thế giới.
Số liệu của Bộ Công Thương cho thấy, kim ngạch XK tháng 8 giảm 3,8% so với tháng 7, tương đương với 389 triệu USD. Nguyên nhân chủ yếu là do XK nhóm nhiên liệu, khoáng sản giảm (kim ngạch XK nhóm này trong tháng 8 giảm 332 triệu USD so với tháng 7). XK 8 tháng năm 2012 đạt mức tăng trưởng 17,8% so với cùng kỳ, ước đạt 73,35 tỷ USD. Đây là mức tăng trưởng thấp nhất kể từ đầu năm đến nay (không kể tháng 1 có kim ngạch XK giảm do đây là tháng có kỳ nghỉ Tết kéo dài).
Theo Bộ Công Thương, nguyên nhân dẫn đến việc tăng trưởng XK chững lại là do 6 tháng cuối năm 2011 kim ngạch XK đã tăng mạnh. Bên cạnh đó, giá XK của nhiều mặt hàng, đặc biệt là các mặt hàng trong nhóm nông, lâm, thủy sản trong 8 tháng năm 2012 giảm mạnh so với cùng kỳ khiến kim ngạch XK của các mặt hàng này giảm mạnh. Cụ thể: Kim ngạch của cả nhóm tăng trưởng 5,3% trong 8 tháng đầu năm, 7 tháng tăng trưởng 7,5%, 6 tháng tăng trưởng 8,4%; thủy sản tăng trưởng 4,1% trong 8 tháng đầu năm, 7 tháng tăng trưởng 6,8%, 6 tháng tăng trưởng là 9,2%; nhân điều tăng trưởng 8 tháng đạt mức 3,7%, 7 tháng là 16,2%, 6 tháng là 29,7%. Mức tăng trưởng của các mặt hàng chủ lực của Việt Nam thuộc nhóm nông, lâm, thủy sản bắt đầu giảm dần tháng sau so với tháng trước thể hiện việc các DN XK đang tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn về thị trường, chi phí, lãi suất.
Đặc biệt, khó khăn về thị trường XK dẫn đến lượng XK giảm. Đơn cử như nhóm hàng xơ sợi, dệt may tiếp tục có mức tăng trưởng chậm, chủ yếu do những khó khăn về thị trường XK. Do sức tiêu thụ hàng dệt may ở các thị trường chính như EU, Hoa Kỳ và Nhật Bản đều giảm sút nên các nhà NK đặt hàng cầm chừng. Đơn hàng phần lớn tập trung vào các DN lớn, có năng lực. Đơn hàng của những DN nhỏ bị giảm mạnh. Ngoài ra, giá XK dệt may cũng giảm khoảng 5 đến 10% đơn giá sản phẩm.
Cùng với đà XK chững lại, kim ngạch NK 8 tháng cũng chỉ tăng 6,7% so với cùng kỳ năm 2011, ước khoảng 73,4 tỷ USD. Tốc độ tăng trưởng NK 8 tháng ở mức thấp hơn nhiều so với XK, chỉ tăng 6,7%, trong khi XK tăng 17,8%. Do diễn biến của XK và NK như vậy, nên nhập siêu 8 tháng chỉ có 62 triệu USD và tỷ lệ nhập siêu chỉ vẻn vẹn 0,08%, trong khi hai chỉ số đó của 8 tháng năm 2011 là 6,535 tỷ USD và 10,5%.
Xuất siêu chưa mừng
Theo đánh giá của các chuyên gia, kim ngạch XK, NK có những dấu hiệu không bình thường. Thời gian qua, nhập siêu của cả nước có thể nói là rất thấp, có một vài tháng Việt Nam đã cân bằng được cán cân thương mại, tức là Việt Nam đã xuất siêu. Ví dụ, tháng 1 xuất siêu 170 triệu USD, liên tiếp trong tháng 6, tháng 7 Việt Nam lập “cú đúp” xuất siêu (tháng 6 xuất siêu 360 triệu USD, tháng 7 là 579 triệu USD). Mức nhập siêu thấp giúp giảm thiểu thâm hụt thương mại, khắc phục dần sự bất đối xứng trong cán cân thương mại với các nước cũng như giảm thiểu nguy cơ lạm phát tăng cao. Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế Việt Nam hiện tại, nhập siêu giảm liên tục trong thời gian dài tiềm ẩn nhiều rủi ro cho nền kinh tế.
Nhìn từ những con số này, ông Phạm Tất Thắng, nghiên cứu viên cao cấp của Bộ Công Thương nhận định, hiện tượng này không phản ánh cơ cấu kinh tế đã thay đổi mà thể hiện những dấu hiệu bất thường của nền kinh tế. Các DN nhập nhiều về để sản xuất hàng hóa XK và trong 6 tháng đầu năm DN Việt Nam không ký được đơn hàng nên tháng 7 (tức đầu quý III) không thể nhập nguyên liệu đầu vào để sản xuất hàng hoá. Điều này phản ánh tình trạng trì trệ sản xuất của các DN Việt Nam đặc biệt là DN có 100% vốn trong nước. Chưa kể đến những con số xuất siêu này phần lớn không nằm ở khối DN trong nước mà chủ yếu thuộc về khối DN FDI. Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Thành Biên đã từng khẳng định rằng, DN FDI có lợi thế trong việc đảm bảo chi phí đầu vào thấp hơn DN Việt Nam nhất là việc cung ứng nguyên nhiên vật liệu, chi phí vốn, lãi suất và các yếu tố khác. Mặt khác, DN FDI có thị trường tiêu thụ, kênh phân phối và bán buôn bán lẻ ổn định, tổ chức bài bản nên ít bị ảnh hưởng từ khủng hoảng tài chính.
Như vậy, mục tiêu cân bằng cán cân thương mại vào năm 2020 cần phải có những bước đi thận trọng. Nếu các chính sách chỉ tập trung vào biện pháp thương mại thì sẽ không đạt kết quả. Vì thế, việc phát triển công nghiệp hỗ trợ để tăng khả năng cung ứng nguyên phụ liệu cho hàng XK là cần thiết. Nhưng trước mắt, để đạt được mục tiêu XK của năm nay, trong bối cảnh khó khăn hiện nay, ông Thắng khuyến cáo các DN cần phát triển mặt hàng đang có lợi thế như: Điện thoại, giày dép, ví túi da… và tìm kiếm những thị trường ngách đang có lợi thế như Lào, Campuchia, nhất là Myanmar - một trong những thị trường tiềm năng. Hiện một số DN Việt Nam đã lập văn phòng đại diện tại Hồng Kông (Trung Quốc), Singapore để mua nguyên liệu đầu vào, ví dụ như nguyên liệu cho ngành dệt may.
(HQ)