Theo vụ Thị trường châu Phi, Tây Á và Nam Á – Bộ Công Thương, mặt hàng thủy sản (chủ yếu là cá sa, ba sa, tôm) là một trong những mặt hàng xuất khẩu quan trọng của Việt Nam tại thị trường khu vực Châu Phi, Tây Á, Nam Á.
Về thuận lợi:
Tại hầu hết các quốc gia khu vực châu Phi, Tây Á, Nam Á, ngành nuôi trồng thủy sản, nhất là cá nước ngọt không phát triển do đó phải nhập khẩu để đáp ứng nhu cầu trong nước. Mặt khác, cá da trơn ngày càng được ưa chuộng do được đánh giá có chứa ít cholesteron. Hiện nay, xu hướng dùng hàng thủy sản thay thế cho thịt trong bữa ăn của người dân châu Phi, Trung Đông đang mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu mặt hàng này, thậm chí có thể nghiên cứu phương án nuôi trồng thủy sản tại nước ở tại phục vụ nhu cầu địa phương và xuất khẩu sang các nước lân cận. Trong khi đó nguồn cung cá tra trong nước dồi dào với mức giá ổn định sẽ là điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp nước ta đẩy mạnh xuất khẩu sang khu vực này. Thực tế cho thấy kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng như cá basa, tra, tôm sang thị trường khu vực đã không ngừng tăng trong những năm qua.
Khó khăn:
Khoảng cách địa lý xa xôi nhất là với châu P hi, lại thiếu các đường bay trực tiếp nên việc xuất khẩu hàng thủy sản tươi sống gặp nhiều khó khăn. Trong khi đó, hàng đông lạnh và đồ hộp vận chuyển bằng máy bay đòi hỏi chi phí khá cao, dẫn đến giảm lợi nhuận.
Nhiều quốc gia châu Phi, Trung Đông có bờ biển dài, nguồn lợi hải sản rất lớn nên nhu cầu tiêu thụ thủy sản đóng hộp không cao. Hơn nữa, người dân nhiều nước, nhất là đạo Hồi như Maroc, Angieri, Iran… có truyền thống ăn thịt và ít có thói quen tiêu thụ thủy sản, nhất là cá da trơn. Vì vậy, mặc dù có tiềm năng phát triển nhưng dung lượng thị trường thủy sản tại khu vực này nhìn chung không lớn và việc đẩy mạnh xuất khẩu đòi hỏi phải có thời gian.
Khả năng thanh toán của phần lớn các doanh nghiệp nhập khẩu châu phi thấp và đôi khi vẫn xảy ra tình trạng lừa đảo thường mại qua mạng Internet ở một số quốc gia Tây Phi dẫn đến tâm lý lo ngại khi doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận thị trường này….
Một số giải pháp:
Tích cực tham gia các đoàn khảo sát thị trường , XTTM, các Hội chợ triển lãm quốc tế chuyên ngành, các hội thảo, diễn đàn doanh nghiệp do các cơ quan xúc tiến thương mại trong nước tổ chức để tìm được những đối tác tin cậy.
Có sự liên kết, thống nhất về giá để xây dựng mạng lưới phân phối tại một số thị trường trọng điểm, tránh tình trạng mạnh ai nấy làm, phá giá giành khách.
Đảm bảo chất lượng hàng hóa xuất khẩu luôn ổn định để giữ chữ tín và tránh được những khó khăn khi cơ quan chức năng của nước sở tại kiểm tra tiêu chuẩn chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm.
Khi đàm phán và ký kết hợp đồng với đối tác châu Phi, Trung Đông, các doanh nghiệp nên lựa chọn những phương thức giao hàng, thanh toán mà lợi thế không quá nghiêng về phía người mua, tránh hiện tượng phía nhà nhập khẩu không nhận hàng để ép giá. Hợp đồng phải quy định rõ ràng cơ quan giải quyết tranh chấp (trọng tài hay tòa án) để làm cơ sở cho việc giải quyết khi tranh chấp phát sinh.
Xem xét kết hợp xuất khẩu thủy sản với nhập khẩu hải sản nguyên liệu từ các nước có tiềm năng biển như Ghana, Mauritius, Nam Phi, Mozambique, Tanzania, Maroc, Nigeria để phục vụ nhu cầu chế biến xuất khẩu.