Mặc dù thương mại song phương giữa Việt Nam và Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục tăng trưởng khá ấn tượng trong năm 2014 bất chấp những bối cảnh không thuận lợi của nền kinh tế cả hai nước, xuất khẩu của Việt Nam sang Thổ Nhĩ Kỳ - động lực chính đóng góp vào gia tăng thương mại giữa hai nước sẽ gặp phải những yếu tố bất lợi trong năm 2015.
Theo số liệu từ Viện Thống kê Thổ Nhĩ Kỳ, trong năm 2014, kim ngạch nhập khẩu của nước này từ Việt Nam là 2,009 tỷ USD và xuất khẩu theo chiều ngược lại là 168,1 triệu USD. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 2,178 tỷ USD, tăng 22,7% so với mức kim ngạch 1,774 tỷ USD của năm 2013. Nổi bật trong tương quan thương mại hai chiều giữa hai nước là việc tổng kim ngạch tăng đều sau mỗi năm và Việt Nam liên tục xuất siêu ở mức rất cao sang Thổ Nhĩ Kỳ. Một trong những nguyên nhân đến từ việc Việt Nam có lợi thế cạnh tranh tốt hơn về chi phí sản xuất, giá nhân công và nguồn nhiên liệu.
Xuất khẩu của Việt Nam sang Thổ Nhĩ Kỳ tăng trưởng mạnh, mức tăng trưởng trung bình mỗi năm khoảng 20 đến 30%. Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan Việt Nam, từ mức gần 1 tỷ USD năm 2012, đã tăng lên 1,2 tỷ USD trong năm 2013 và năm 2014 đã lên tới 1,5 tỷ USD. Các mặt hàng xuất khẩu chính tiếp tục là điện thoại di động và linh kiện (đạt 707 triệu USD, chiếm 46,9% trong tổng kim ngạch) cùng xơ, sợi (đạt 240 triệu USD, chiếm tỷ trọng 16%) khi hai nhóm hàng này đã chiếm tới gần 2/3 tổng kim ngạch xuất khẩu sang Thổ Nhĩ Kỳ. Diện mặt hàng cũng mở rộng khá nhanh, tuy nhiên kim ngạch của mỗi mặt hàng vẫn đạt thấp dẫn đến cơ cấu thiếu đa dạng.
Ở chiều ngược lại, giá trị hàng hóa Việt Nam nhập khẩu từ Thổ Nhĩ Kỳ cũng tăng lên theo từng năm, dù chỉ bằng một phần nhỏ so với lượng hàng xuất khẩu. Số liệu từ Tổng cục Hải quan Việt Nam cho biết trong năm 2014, Việt Nam đã nhập 130,2 triệu USD giá trị hàng hóa từ Thổ Nhĩ Kỳ, trong đó đứng đầu là mặt hàng vải các loại (chiếm 24,2% tổng giá trị nhập khẩu), máy móc thiết bị và dụng cụ, phụ tùng khác (chiếm tỷ trọng 14,3% ) và dược phẩm (chiếm 8,12%).
Trong năm 2015, xuất khẩu của Việt Nam sang Thổ Nhĩ Kỳ sẽ gặp những thách thức lớn. Thứ nhất, chính việc Việt Nam liên tục xuất siêu sang Thổ Nhĩ Kỳ cũng dẫn tới Thổ Nhĩ Kỳ tìm cách áp đặt những biện pháp phòng vệ thương mại từ nước này. Thổ Nhĩ Kỳ là một trong những nước áp dụng nhiều biện pháp phòng vệ thương mại nhất trên thế giới. Đây sẽ là nguy cơ lớn nhất đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam. Nếu như trong năm 2014, mặt hàng sợi nhân tạo bị kiện chống bán phá giá và chịu mức thuế từ 20% tới 30% dẫn tới sự sụt giảm kim ngạch tới 25,2% của cả nhóm hàng xơ sợi, thì mới đây vào những ngày cuối cùng của năm 2014, phía Thổ Nhĩ Kỳ đã ra quyết định điều tra tự vệ đối với mặt hàng đứng đầu kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam là điện thoại di động. Đồng thời hai mặt hàng có kim ngạch lớn khác là đá granite và ống thép inox cũng bị điều tra chống lẩn thuế chống bán phá giá.
Thứ hai, kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ tăng trưởng chậm trong 2 năm liên tiếp và dự báo trong năm 2015 cũng chỉ đạt 3,5%, cùng với đồng lira (TL) của Thổ Nhĩ Kỳ mất giá mạnh trong những tháng cuối năm 2014, tiếp tục xu hướng giảm giá trong tháng 1 năm 2015 (từ mức thấp nhất là 2,07 TL/USD trong tháng 5/2014 đã lên tới mức 2,43 TL/USD cuối tháng 1/2015) sẽ ảnh hưởng đáng kể đến nhu cầu nhập khẩu. Thứ ba, các mặt hàng chủ lực của Việt Nam vẫn gặp khó khăn trong việc tìm đường vào Thổ Nhĩ Kỳ vì nhiều lý do như hàng rào thuế quan, chính sách bảo hộ đối với sản phẩm nông nghiệp, các biện pháp kỹ thuật hay thị hiếu khác biệt của người tiêu dùng (với các mặt hàng nông sản như gạo, cà-phê, chè, thủy sản …) cũng làm cho khả năng gia tăng xuất khẩu bị hạn chế.
Tiếp theo, cơ cấu hàng xuất khẩu của Việt Nam cơ cấu mặt hàng xuất khẩu còn chưa đa dạng, phụ thuộc quá nhiều vào 2 mặt hàng chủ lực là điện thoại di động và xơ sợi. Nếu hai mặt hàng gặp khó khăn do chính sách từ phía Thổ Nhĩ Kỳ thì khả năng đạt mức kim ngạch hai chiều 3 tỷ USD vào năm 2016 sẽ gặpkhó được nếu không có sự nỗ lực đa dạng hóa mặt hàng xuất khẩu, tìm kiếm những mặt hàng mới và tăng cường công tác xúc tiến thương mại tại thị trường.
Nguồn: Moit.gov.vn/Thương vụ Việt Nam tại Thổ Nhĩ Kỳ