Cụ thể, trong buổi sáng ngày 01/4/2022, Bộ trưởng đã chủ trì cuộc họp khẩn với 3 tập đoàn lớn, gồm Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) và các đơn vị chức năng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, Cục Điều tiết điện lực, Vụ Dầu khí và Than, Vụ Kế hoạch để chỉ đạo thực hiện các giải pháp cấp bách nhằm bảo đảm cung ứng đủ điện năm 2022 và cung ứng đủ than cho sản xuất điện.
Theo Bộ trưởng, diễn biến tình hình thế giới, đặc biệt là thời kỳ hậu Covid-19, vấn đề cạnh tranh thương mại, xung đột vũ trang xảy ra một số nơi… làm đứt gãy nguồn cung về năng lượng nói chung, gây khó khăn cho quá trình mua bán, thanh toán của các vật tư chiến lược bao gồm xăng dầu, khí đốt và than. Trước tình hình đó, Chính phủ và Bộ Công Thương đã rất chủ động, kịp thời, sát sao dự báo, đánh giá đúng tình hình và dựa trên tham mưu, đề xuất của các Tập đoàn, các cơ quan chức năng đã ban hành kế hoạch, kịch bản và có văn bản chỉ đạo rất thường xuyên (tháng nào cũng có văn bản đôn đốc, trong những ngày gần đây thì hầu như tuần nào cũng có văn bản đôn đốc) về việc bảo đảm nguồn cung năng lượng, nhất là bảo đảm nguồn cung nhiên liệu sơ cấp là xăng dầu, khí đốt, than.
Bộ Công Thương với vai trò quản lý Ngành đã chỉ đạo sát sao việc cung cấp than cho sản xuất điện và thực hiện đầy đủ theo chức năng, nhiệm vụ được giao. Ngay từ cuối năm 2021 và đầu năm 2022 Bộ Công Thương đã ban hành Kế hoạch, Kịch bản vận hành hệ thống điện và cung cấp nhiên liệu sơ cấp cho sản xuất điện năm 2022, trong đó đã xác định cụ thể trách nhiệm của Chủ đầu tư nhà máy nhiệt điện than, đơn vị cung cấp than. Đồng thời ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, đôn đốc các đơn vị liên quan trong việc đảm bảo cung cấp đủ nhiên liệu sơ cấp cho sản xuất điện (chỉ tính riêng từ khoảng tháng 9 năm 2021 đến nay, Bộ Công Thương đã ban hành trên 15 văn bản chỉ đạo về vấn đề này).
Tuy nhiên, theo báo cáo của Tập đoàn Điện lực Việt Nam, do tình hình cung cấp than cho sản xuất điện của Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam và Tổng công ty Đông Bắc chưa đủ theo Hợp đồng mua bán than đã ký, nên dự báo có thể thiếu hụt khoảng 3.000 MW nhiệt điện than trong năm 2022.
Bảo đảm nguồn cung ứng than cho điện, điện cho sản xuất, sinh hoạt trong mọi tình huống
Tại buổi làm việc, Đại diện các Tập đoàn đã báo cáo với Bộ trưởng Bộ Công Thương về việc có thể huy động bổ sung khoảng 3.700 MW để bù đắp vào sản lượng nhiệt điện than thiếu hụt. Trong đó:nguồn năng lượng tái tạo khoảng 1.000 MW, nguồn thủy điện khoảng 300 MW, nguồn điện khí khoảng 1.200 MW, nguồn nhiệt điện than khoảng 1.200 MW. Như vậy, có thể khẳng định năm 2022 không thiếu điện để phục vụ sản xuất và sinh hoạt theo Kế hoạch huy động và vận hành hệ thống điện quốc gia đã được Bộ Công Thương phê duyệt.
Ghi nhận sự nỗ lực, cố gắng của các Tập đoàn trong việc đảm bảo cung cấp điện và cung cấp than cho sản xuất điện các tháng đầu năm 2022 song Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho rằng diễn biến mới của tình hình thế giới cũng như khu vực đang cho thấy các vấn đề tồn tại, khó khăn cần được giải quyết. Theo đó, Bộ trưởng yêu cầu các tập đoàn thực hiện ngay các giải pháp nhằm huy động bổ sung sản lượng phát điện từ các nguồn bổ sung, gồm:
Thứ nhất, các đơn vị sản xuất than (Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam và Tổng công ty Đông Bắc), khí (Tập đoàn Dầu khí Việt Nam) nâng cao năng lực sản xuất nhiên liệu sơ cấp trong nước; tăng cường ký kết các hợp đồng mua bán than, khí với các đối tác truyền thống và các đối tác mới.
Thứ hai, nâng cao trách nhiệm trong việc hợp tác với các đối tác trong và ngoài nước để bảo đảm huy động tối đa các nguồn điện. Trung tâm điều độ Hệ thống điện quốc gia và các đơn vị truyển tải phải đặt vào trạng thái luôn sẵn sàng để thực hiện được các mục tiêu này.
Thứ ba, giải quyết ngay những vướng mắc trong Hợp đồng mua bán nhiên liệu sơ cấp, mua bán điện giữa các Bên.
Về dài hạn, Bộ trưởng yêu cầu các Tập đoàn phối hợp chặt chẽ để báo cáo Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Bộ Tài chính và cấp có thẩm quyền giải quyết dứt điểm các vấn đề liên quan đến giá điện, giá nhiên liệu sơ cấp, vướng mắc trong thanh quyết toán liên quan đến sản xuất điện.
Bên cạnh đó, Bộ trưởng yêu cầu nghiêm túc thực hiện kế hoạch mà Bộ Công Thương đã ban hành. Các Tập đoàn, các đơn vị phải tự kiểm tra và các cơ quan chức năng của Bộ bao gồm Vụ Dầu khí và Than, Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, Cục Điều tiết Điện lực, Thanh tra Bộ, Vụ Kế hoạch sẽ phải làm tốt việc thanh tra, kiểm tra theo chức năng, nhiệm vụ của mình để bảo đảm rằng kế hoạch đã ban hành ra thì phải được thực hiện nghiêm túc.
Huy động than từ nguồn nhập khẩu
Chiều cùng ngày 01/4/2022, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đã tiếp và làm việc với Đại sứ Úc tại Việt Nam Robyn Mudie về kế hoạch nhập khẩu than giúp Việt Nam giữ vững an ninh năng lượng. Trong đó, Bộ trưởng đã đề nghị phía Australia cân đối sản lượng than trong nước để cung cấp cho phía Việt Nam.
Tại buổi làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết hiện nay nhu cầu tiêu thụ than trên thế giới đang tăng nhanh trong giai đoạn phục hồi kinh tế hậu đại dịch COVID-19. Nhu cầu tăng nhanh, đứt gãy chuỗi vận tải xảy ra cục bộ ở nhiều nơi đã gây ra nhiều khó khăn đối với hoạt động cung ứng than cho sản xuất điện ở nhiều nước trên thế giới.
Đánh giá cao năng lực khai thác và xuất khẩu than đá của Úc (lên tới hơn 200 triệu tấn than/năm với giá trị xuất khẩu khoảng gần 40 tỷ USD/năm), Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị Đại sứ Úc hỗ trợ kết nối các nhà cung cấp của Úc với các Tổng Công ty nhà nước của Việt Nam như Tập đoàn Công nghiệp Than và Khoáng sản Việt Nam, Tổng Công ty Đông Bắc, Tập đoàn Điện lực Việt Nam để cung ứng mỗi năm khoảng 5 triệu tấn than cho sản xuất điện ở Việt Nam. Bộ trưởng đề nghị Đại sứ hỗ trợ thúc đẩy để tổ chức ngay cuộc họp giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý hai Bên để sớm thống nhất các hợp đồng mua bán than, đưa các chuyến hàng than đá từ Úc về Việt Nam ngay trong tháng 4 này.
Bên cạnh việc cung cấp khối lượng than ổn định, chất lượng tốt, Bộ trưởng cũng lưu ý và đề nghị phía Úc xem xét, cung ứng than cho Việt Nam với giá hợp lý để có giá thành sản xuất điện ở mức phù hợp, đảm bảo mục tiêu đủ điện cho sản xuất và mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội của Việt Nam.
Đại sứ Robyn Mudie cảm ơn Bộ Công Thương Việt Nam đã liên hệ với phía Úc khi cần nguồn cung cấp than, khẳng định phía Úc có đủ năng lực sản xuất, khai thác, chế biến, công nghệ, cơ sở hạ tầng để cung cấp than cho Việt Nam. Đại sứ cho biết sẽ ngay lập tức chuyển yêu cầu của Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên về nước và tổ chức ngay cuộc họp giữa cơ quan quản lý, các doanh nghiệp cung cấp, nhập khẩu than của hai nước như phía Việt Nam đề nghị.
Theo kế hoạch, vào sáng ngày 02/4/2022, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên sẽ có cuộc làm việc với Đại sứ Cộng hòa Nam Phi liên quan đến vấn đề nguồn cung ứng than cho điện.
Thành lập ba đoàn kiểm tra các dự án điện mặt trời
Một vấn đề cấp bách khác mà Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên triệu tập các đơn vị chức năng họp khẩn ngay trong chiều ngày 01 tháng 4 năm 2022 là vấn đề điện mặt trời.
Cụ thể, sau buổi làm việc với Đại sứ Úc tại Việt Nam, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đã làm việc với Cục Điều tiết điện lực, Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, Vụ pháp chế, Thanh tra Bộ về các vấn đề liên quan đến điện mặt trời áp mái.
Theo báo cáo của Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, ngày 09 tháng 02 năm 2021, Thủ tướng Chính phủ có Văn bản số 185/TTg-CN (Văn bản 185) yêu cầu Bộ Công Thương, Ủy ban nhân dân (UBND) các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (UBND các tỉnh) và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) rà soát các vấn đề liên quan đến phát triển điện mặt trời.
Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Văn bản 185, ngày 05 tháng 3 năm 2021, Bộ Công Thương đã Ban hành Quyết định số 795/QĐ-BCT về việc kiểm tra phát triển điện mặt trời. Tại Quyết định này, Bộ Công Thương dự kiến tổ chức các đoàn kiểm tra chia thành 2 đợt. Đợt một được thực hiện ngay tại thời điểm ngày 05/3/2021 và tiến hành kiểm tra đối với 10 tỉnh, thành phố có tổng công suất lắp đặt điện mặt trời mái nhà lớn.
Đợt kiểm tra thứ 2 dự kiến sẽ thực hiện vào thời điểm tháng 5 và tháng 6 năm 2021. Tuy nhiên, do tình hình dịch bệnh Covid diễn biến phức tạp nên kế hoạch kiểm tra đợt 2 đã tạm dừng để thực hiện tinh thần chỉ đạo của Chính phủ tại Nghị quyết số 105/NQ-CP về hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh trong bối cảnh dịch Covid-19, theo đó Chính phủ có chỉ đạo tạm dừng, giãn, hoãn các cuộc kiểm tra, thanh tra doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh chưa cần thiết đã có trong kế hoạch năm 2021 và tổ chức thực hiện vào thời gian phù hợp sau khi dịch Covid-19 được kiểm soát.
Tuy nhiên, trong thời gian này, Bộ Công Thương tiếp tục có các văn bản đôn đốc các tỉnh kiểm tra tình hình phát triển điện mặt trời theo tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Cụ thể, ngày 07/6/2021, Bộ Công Thương có Văn bản số 3259/BCT-ĐL gửi UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương để kiểm tra, rà soát các vấn đề liên quan đến phát triển điện mặt trời trên địa bàn; Ngày 13/7/2021, Bộ Công Thương tiếp tục có Văn bản số 4135/BCT-ĐL gửi UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương để đôn đốc các tỉnh báo cáo về điện mặt trời theo văn bản 3259/BCT-ĐL.
Sau khi nghe báo cáo từ Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, ý kiến phát biểu của các đơn vị chuyên môn, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho rằng bối cảnh dịch diễn biến phức tạp, việc tạm dừng kiểm tra là lý do bất khả kháng. Tuy nhiên, hiện tại, dịch Covid-19 đã cơ bản được kiểm soát, việc đi lại giữa các địa phương được nới lỏng, công tác kiểm tra, giám sát đợt 2 đã có thể thực hiện được. “Đây là vấn đề quan trọng cần được tập trung xử lý, không thể chậm trễ, kéo dài”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh.
Sau cuộc họp chiều 01/4/2022, Bộ Công Thương đã thành lập 03 đoàn kiểm tra để tiếp tục thực hiện công việc rà soát, giám sát các vấn đề liên quan đến phát triển điện mặt trời mái nhà, với thành phần đoàn tham gia gồm Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, Cục Điều tiết Điện lực, Thanh tra Bộ Công Thương, Vụ Pháp chế, Sở Công Thương địa phương và Điện lực các địa phương. Thời gian kiểm tra bắt đầu từ ngày 01 tháng 4 đến hết ngày 10 tháng 4 năm 2022.
Cùng với đó, Bộ Công Thương cũng có văn bản gửi UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương căn cứ Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg ngày 06 tháng 04 năm 2020 của Thủ tướng Chính phủ và các quy định khác của pháp luật khẩn trương rà soát về phát triển điện mặt trời, nhất là điện mặt trời mái nhà theo đúng thẩm quyền. Trên cơ sở kết quả kiểm tra của Bộ Công Thương, báo cáo của các tỉnh, thành, địa phương, Bộ Công Thương sẽ tổng hợp, đánh giá kết quả tích cực và những tồn tại trong quá trình xây dựng và thực hiện chính sách; trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị liên quan; đề xuất giải pháp thực hiện trong thời gian tới và báo cáo Thủ tướng Chính phủ.