Là loài cá độc quyền của Việt Nam, thiết nghĩ, lẽ ra con cá tra phải mang đến giá trị vô cùng to lớn cho người nông dân, cho doanh nghiệp, và trên hết là cho quốc gia. Nhưng đến nay, con cá tra Việt Nam vẫn chưa thể hiện đúng vị thế vốn có của nó.
Biến động của thế giới như đại dịch Covid 19, chiến tranh, cũng như tình hình lạm phát toàn cầu khiến cho ngành XK cá tra Việt Nam thêm thăng trầm trong thời gian qua. Quý I/2023, xuất khẩu cá tra đã giảm 35% so với cùng kì năm trước vì những khó khăn của thị trường tiêu thụ.
1. Trung Quốc: hiện nay đã vượt qua Mỹ trở thành thị trường nhập khẩu cá tra lớn nhất thế giới, mặc dù đã hoàn toàn mở cửa nhưng chưa có dấu hiệu phục hồi mạnh mẽ. Trung Quốc là một thị trường vô cùng khó tính, cách sử dụng con cá tra khác biệt so với những thị trường khác. Thông qua truyền thống ẩm thực của người Trung Quốc, cá tra được chế biến thành hàng trăm món ăn, phục vụ trong các nhà hàng sang trọng như một món ăn cao cấp. Cho nên, họ yêu cầu chất lượng rất cao và ổn định.
Do tính đặc thù của hai quốc gia có chung đường biên giới nên vẫn tồn tại hai hình thức xuất khẩu. Thông thường những công ty lớn nhập khẩu bằng đường chính ngạch và yêu cầu chất lượng cao, còn những công ty nhập khẩu thông qua đường tiểu ngạch yêu cầu chất lượng không quá khắt khe.
Cho nên với Trung Quốc, xin kiến nghị việc xây dựng chiến lược riêng cho XK cá tra, theo đó phải kiểm soát chất lượng xuất khẩu đồng nhất và luôn giữ hình ảnh con cá tra. Bởi vì với 1,4 tỷ dân, vẫn còn rất nhiều tiềm năng phát triển và nhiều cơ hội để chúng ta có thể mở rộng thị trường, tăng kim ngạch xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc.
2. Mỹ: Mặc dù luôn nằm trong top 2 thị trường NK cá tra Việt Nam, nhưng hiện nay XK sang Mỹ vẫn vướng vụ kiện chống bán phá giá cho cá tra, cho nên chỉ một số rất ít doanh nghiệp được xuất khẩu vào thị trường này, đó cũng là một điều bất lợi cho cá tra Việt Nam.
Đến năm 2023 là 20 năm con cá tra đã bị đánh thuế chống bán phá giá tại Mỹ do phía Mỹ chưa công nhận Việt Nam hoàn toàn là nền kinh tế thị trường. Xin kiến nghị Chính phủ và cơ quan ban ngành quan tâm để tháo gỡ và dần dần đưa thị trường Mỹ trở thành giống như các thị trường thông thường khác (không bị đánh thuế chống bán phá giá tại Mỹ)
3. EU: từng là thị trường nhập khẩu cá tra lớn nhất Việt Nam, chiếm 40% XK. Nhưng vì nhiều lý do cạnh tranh không lành mạnh, giảm giá bán, giảm chất lượng, hình ảnh con cá tra Việt nam bị bôi nhọ làm sụt giảm đáng kể thị phần. Hiện nay, XK sang thị trường châu Âu chỉ còn chiếm trên 8% giá trị xuất khẩu cá tra của Việt nam. EU vẫn là thị trường có tính định hướng và chi phối trên thế giới. Do vậy, xin kiến nghị Chính phủ và Bộ Nông nghiệp, Bộ Công Thương quan tâm việc xây dựng thương hiệu và hình ảnh cá tra Việt Nam trên thị trường EU.
4. Ả Rập Xê- Út: Từ năm 2015 con cá tra không được phép XK vào Arập Xêut. Rất mong nhận được sự quan tâm của Thủ tướng chính phủ và các bộ ngành tích cực tháo gỡ những vướng mắc để sớm đưa con cá tra quay lại thị trường tiềm năng này.
Về nội tại, cá tra cũng giống ngành khác phải chịu chi phí đầu vào tăng cao, cộng với thắt chặt tín dụng và lãi suất tăng cao khiến cho DN khó khăn về nguồn vốn, phải bán sản phẩm với giá rẻ để xoay vòng vốn, làm cho doanh nghiệp ngày càng khó khăn hơn. Vì vậy, xin đề nghị các Bộ ngành và chính phủ quan tâm đặc biệt để tháo gỡ, khơi thông nguồn vốn ưu tiên vốn cho sản xuất, và giảm lãi suất vay để hỗ trợ doanh nghiệp.
Bên cạnh đó doanh nghiệp rất cần những biện pháp hỗ trợ sớm nhất từ Thủ tướng Chính phủ như giảm giá thuê đất, giá điện... Rất mong Thủ tướng Chính phủ và các Bộ ngành kịp thời tháo gỡ những khó khăn cho DN, tránh tình trạng giống như cuộc khủng hoảng năm 2008-2009, rất nhiều doanh nghiệp cá tra đã lâm vào tình cảnh kiệt quệ và phá sản.