Nội dung chính của Diễn đàn năm nay là nhằm cung cấp cho cộng đồng doanh nghiệp của Việt Nam thông tin cập nhật về chính sách tại các nước khu vực Á - Âu trong bối cảnh nền kinh tế cả thế giới đã và đang có những thay đổi căn bản để ứng phó với đại dịch COVID-19.
Phát biểu khai mạc Diễn đàn, đại diện Bộ Công Thương, ông Tạ Hoàng Linh, vụ trưởng Vụ thị trường châu Âu - châu Mỹ nhấn mạnh thị trường Á - Âu (Eurasia) là thị trường truyền thống của Việt Nam trước đây và hiện nay được coi là thị trường xuất khẩu tiềm năng với rất nhiều dư địa. Eurasia là thị trường rộng lớn gồm 28 nước, trải dài từ Đông Âu sang Trung Á, với tổng diện tích khoảng 23,5 triệu km2, dân số hơn 410 triệu người, tổng GDP gần 3.337 tỷ USD.
Trong khu vực Eurasia có: 15 quốc gia Đông Âu, trong đó có 11 quốc gia thuộc Liên minh Châu Âu (Ba Lan, Séc, Rumani, Bulgaria, Hungary, Slovakia, Slovenia, Estonia, Latvia, Lithuania và Croatia); và 4 quốc gia Đông Âu khác gồm Nga, Belarus, Ukraina, Moldova; 05 quốc gia khu vực Tây Ban-căng (Albania, Bắc Macedonia, Bosnia-Herzgovina, Serbia, Montenegro); và 08 quốc gia thuộc khu vực Trung Á gồm: Kazakhstan, Armenia, Kyrgyzstan, Azerbaijan, Gruzia, Uzbekistan, Tajikistan, Turmenistan.
Khung khổ pháp lý, cơ chế hợp tác song phương thuận lợi và dư địa cho hợp tác thương mại đầu tư còn rất lớn
Việt Nam và các nước khu vực Á - Âu đã hình thành các thiết chế, khung khổ vững chắc làm nền tảng cho sự phát triển hợp tác song phương, bao gồm hai Hiệp định tự do thương mại: Việt Nam - EAEUFTA với Liên minh kinh tế Á - Âu (Nga, Belarus, Kazakhstan, Armenia, Kyrgyzstan) và EVFTA với Liên minh Châu Âu; Hiệp định bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVIPA); 14 Ủy ban Hỗn hợp/Ủy ban liên Chính phủ và 1 cơ chế Tham vấn hợp tác kinh tế song phương. Đây là cơ sở để doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp các nước Á - Âu hợp tác trong lĩnh vực kinh tế, thương mại và đầu tư.
Về thương mại, quan hệ thương mại song phương giữa Việt Nam và các nước khu vực Á - Âu không ngừng được phát triển. Theo số liệu của Hải quan Việt Nam, năm 2020 kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và khu vực Á – Âu đạt 12,7 tỷ USD tăng 20,4% so với năm 2019, chiếm 2,3% trong tổng kim ngạch xuất nhập khẩu Việt Nam với thế giới. Trong đó, xuất khẩu của Việt Nam tăng 14,2% đạt 8,9 tỷ USD.
Mặc dù phải đối mặt với những diễn biến bất ổn của thương mại toàn cầu và đại dịch Covid-19, kim ngạch thương mại với khu vực Á - Âu trong 11 tháng năm 2021 cho thấy đây vẫn là khu vực có tăng trưởng ấn tượng trong bức tranh xuất nhập khẩu của Việt Nam, với tổng kim ngạch hai chiều đạt 12,7 tỉ USD tăng 13,1%. Trong đó, xuất khẩu đạt 8,6 tỉ USD tăng 10%, nhập khẩu đạt 4,1 tỉ USD tăng 20,5% so với cùng kỳ năm 2020. Tuy nhiên, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam còn rất khiêm tốn so với tổng nhu cầu nhập khẩu khoảng 1.345 tỷ USD của các nước trong khu vực (chỉ chiếm 0,66% thị phần). Vì vậy, dư địa cho hàng Việt Nam xuất khẩu sang thị trường này còn rất lớn.
Về đầu tư, theo thống kê của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến hết tháng 11/2021, có 18 trong tổng số 28 nước thuộc khu vực Á - Âu đầu tư vào Việt Nam với 319 dự án, tổng số vốn đăng ký đạt khoảng 1,78 tỷ USD tương ứng 0,44% tổng số vốn nước ngoài đầu tư vào Việt Nam. Nga là quốc gia dẫn đầu các nước trong khu vực đầu tư vào Việt Nam với 151 dự án, tổng vốn đăng ký khoảng 954 triệu USD. Ba Lan đứng thứ hai với hơn 400 triệu USD (chiếm 22,4% tổng vốn đầu tư của khu vực Á - Âu), tiếp theo lần lượt là Slovakia, Séc, Hungary, Bulgaria và Ukraine. Ở chiều ngược lại, tính đến hết tháng 9/2021, Việt Nam đã đầu tư sang 9 nước thuộc khu vực Á - Âu với 37 dự án, tổng số vốn khoảng 2,82 tỷ USD. Trong đó, Nga đứng đầu các nước trong khu vực tiếp nhận đầu tư của Việt Nam với 15 dự án, tổng vốn đăng ký 2,8 tỷ USD.
Cơ hội cho doanh nghiệp
Tại Diễn đàn, các diễn giả đến từ Bộ Công Thương, Viện nghiên cứu châu Âu (Viện Hàn lâm Khoa học, Xã hội Việt Nam) và các Thương vụ Việt Nam tại khu vực Á - Âu đã cung cấp nhiều thông tin chi tiết và giải đáp các câu hỏi về chính sách nhập khẩu và thu hút đầu tư của các nước sở tại, cập nhật những thay đổi về nhu cầu và thị hiếu của thị trường, cùng những tư vấn bổ ích về tận dụng các cơ hội từ các Hiệp định thương mại tự do trong khu vực (EVFTA, Việt Nam -EAEUFTA). Lựa chọn giải pháp logistics hiệu quả, ứng dụng thương mại điện tử trong xuất khẩu, hợp tác đầu tư, tham gia vào chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu.
Về vấn đề logistics, các diễn giả đã chia sẻ nhiều thông tin đến tuyến đường sắt liên vận quốc tế Á - Âu. Theo đó, hàng hóa được vận chuyển bằng đường sắt từ Việt Nam, thông qua 2 cửa khẩu Đồng Đăng và Lào Cai kết nối với tuyến đường sắt Á - Âu, qua Trung Quốc đến các nước Trung Á (Kazakhstan, Tajikistan), Nga và các nước châu Âu. Trong bối cảnh chi phí vận tải biển ngày một tăng, vận tải hàng không chi phí cao, thì vận tải bằng đường sắt ngày càng trở nên hấp dẫn hơn. Với thời gian vận chuyển ngắn hơn nhiều so với vận tải bằng đường biển, chi phí ngày càng phù hợp khi lượng hàng hóa gia tăng, tính ổn định và an toàn cao, vận chuyển hàng hóa thông qua tuyến đường sắt Á - Âu đã trở thành một trong những lựa chọn phù hợp cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu của Việt Nam và các nước Á - Âu. Bên cạnh đó, các Thương vụ Việt Nam tại Áo, Bungari, Rumani cũng nêu lên những lợi ích khi vận chuyển hàng hóa đi và đến châu Âu thông qua các cảng biển của các nước khu vực Đông Âu như: Slovenia, Bungari, Rumani.
Về ứng dụng thương mại điện tử trong việc xuất khẩu hàng hóa vào các nước Á - Âu, thích ứng với “nền kinh tế không tiếp xúc”, Đại diện Tập đoàn bán lẻ trực tuyến Ozon của Nga đã giới thiệu cách thức cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia các sàn thương mại điện tử của Nga để tìm kiếm khách hàng, xuất khẩu, phân phối và bán hàng vào thị trường này. Ngoài ra, các Thương vụ Việt Nam tại các nước khác trong khu vực cũng giới thiệu, chia sẻ thông tin về các sàn thương mại điện tử tại các thị trường này để doanh nghiệp Việt Nam có thể tiếp cận, tìm kiếm cơ hội xuất khẩu trên môi trường mạng.
Về cơ hội hợp tác đầu tư với khu vực Á - Âu, ông Đỗ Xuân Hoàng - Tổng giám đốc Công ty Mareven Food Centra, Chủ tịch Hội người Việt tại Nga đã chia sẽ nhiều thông tin bổ ích về kinh nghiệm triển khai các dự án đầu tư và kinh nghiệm phát triển thương hiệu sản phẩm trong hệ thống phân phối hiện đại tại thị trường Nga và các nước khu vực Á - Âu. Bà Nguyễn Thị Hồng Thủy, Tham tán thương mại Việt Nam tại CH Séc chi sẻ thông tin liên quan đến cơ hội hợp tác trong lĩnh vực công nghiệp phụ trợ với CH Séc và cộng đồng doanh nghiệp Việt kiều tại CH Séc. Về hợp tác đầu tư tại Việt Nam, đại diện Tập đoàn Skoda của Cộng hòa Séc thông tin về nhu cầu đầu tư, tìm kiếm các đối tác để đầu tư nhà máy sản xuất lắp ráp ô tô tại Việt Nam. Công ty mong muốn thông qua Diễn đàn có thể tìm kiếm thêm nhiều đối tác là doanh nghiệp Việt Nam cùng hợp tác trong quá trình công ty xây dựng nhà máy tại Việt Nam.
Bên cạnh những nội dung thảo luận nêu trên, Ban tổ chức Diễn đàn đã tổ chức hoạt động kết nối giao thương và tìm hiểu thông tin giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp và doanh nghiệp với các Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài thông qua các phòng họp trực tuyến, chia theo từng nhóm thị trường.
Kết thúc Diễn đàn, Vụ trưởng Tạ Hoàng Linh khẳng định “Với vai trò là cơ quan chủ trì các hoạt động hợp tác song phương và đa phương, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp nhằm thúc đẩy các hoạt động thương mại và đầu tư giữa Việt Nam và thị trường châu Âu - châu Mỹ nói chung và thị trường Á - Âu nói riêng”.
Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ