Côte d'Ivoire từng được xem là cường quốc kinh tế hàng đầu ở Tây Phi, lại là một địa bàn trung chuyển quan trọng trong khu vực, nên có thể trở thành bàn đạp để đưa hàng hóa nước ta thâm nhập các thị trường xung quanh. Việt Nam xuất sang Côte d'Ivoire các mặt hàng như gạo, thực phẩm chế biến, hàng dệt may, đồ điện-điện tử, trong đó gạo là mặt hàng xuất khẩu quan trọng nhấ. Ngoài ra còn có hàng dệt may, thực phẩm, hàng điện tử, phụ tùng xe đạp, xe máy với giá trị xuất khẩu không lớn. Để giúp các doanh nghiệp có thể thâm nhập thị trường này hiệu quả hơn, xin tham khảo dưới đây một số nét văn hoá kinh doanh tại quốc gia này.
Lần đầu gặp gỡ - những chủ đề nên nói, những vấn đề nên tránh:
Giống như rất nhiều người trên thế giới, trong lần đầu gặp gỡ, người Côte d'Ivoire muốn nói về những gì quen thuộc với họ. Họ sẽ có cái nhìn thiện cảm đầu tiên nếu bạn bắt đầu cuộc chuyện trò bằng những chủ đề mà họ cảm thấy thân thuộc. Vì vậy, bạn nên tùy người tùy cảnh để chọn chủ đề vào chuyện cho phù hợp. Nếu bạn là người nước ngoài, bạn nên tìm hiểu trước một chút về những người bạn sẽ nói chuyện nếu có thể. Điều này không có nghĩa là bạn phải tìm hiểu tường tận về cuộc sống của người đó. Nói chung, bạn có thể hỏi ai đó biết về người bạn sắp nói chuyện để biết các thông tin cơ bản về người đó cũng như hoàn cảnh của họ. Làm như vậy, bạn sẽ có đủ những thông tin mà bạn cần.
Khi gặp cấp dưới, bạn hãy nói chuyện với họ một cách khiêm tốn về công việc và khéo léo thể hiện sự hiểu biết của mình về công việc đó. Làm như vậy bạn sẽ được tôn trọng và được nhìn nhận là bạn đang cầu thị.
Nếu bạn nói chuyện với một thành viên thuộc tầng lớp chính trị hoặc nói chuyện với một người quản lý, bạn nên giữ thái độ khiêm tốn nhún nhường, chú ý lắng nghe và đặt câu hỏi về đất nước hay khu vực đó hoặc về một vài vấn đề có liên quan đến công việc của bạn, không nên cố gắng thể hiện mình hoặc chỉ nói về mình. Bằng cách đó, bạn sẽ được xem là người hiểu biết và cầu thị và sẽ gây được thiện cảm cho đối phương.
Bằng mọi giá, bạn phải tránh những câu chuyện đùa thô tục. Khi bạn mới gặp ai đó, nếu bạn buông những câu đùa thô tục bạn sẽ bị coi là người khiếm nhã, mất lịch sự và bất kính.
Người Côte d'Ivoire rất coi trọng gia đình, vì vậy trong lần đầu gặp gỡ một người, bạn nên hỏi thăm về gia đình của người đó. Bạn có thể hỏi về con cái, về sức khoẻ của những người trong gia đình người đó.
Công việc cũng là một chủ đề nói chuyện phổ biến trong lần đầu gặp gỡ. Chủ đề này giúp bạn có những giao lưu đầu tiên với người bạn gặp và thể hiện bạn quan tâm đến công việc của người đó.
Ngoài ra, bạn cũng có thể nói về những chủ đề khác như: thời tiết, những vấn đề mà mọi người trên thế giới cùng quan tâm, đặc biệt là những chủ đề có liên quan đến Châu Phi. Bạn cũng có thể hỏi hoặc cùng bình luận về những sự kiện văn hoá/thể thao sắp diễn ra trong khu vực hoặc trên đất nước (chẳng hạn như bóng đá, âm nhạc hoặc hội phim, lễ hội tôn giáo,v.v...).
Nếu bạn có bạn bè hoặc người quen nói chung, bạn có thể nói về họ. Người Côte d'Ivoire rất thích những kiểu kết giao này và sẽ rất vui nếu phát hiện ra bạn biết một người họ hàng, một người hàng xóm hoặc thậm chí một người làm chính trị ở địa phương của họ. Người Côte d'Ivoire cũng rất thích được biết về đất nước của bạn. Bạn cũng cần chuẩn bị sẵn sàng để trả lời các câu hỏi về văn hoá, chính trị, đời sống kinh tế và những câu hỏi khác về bạn bè hoặc gia đình bạn. Nếu trong hoàn cảnh không trang trọng nghi thức, bạn có thể giới thiệu với người mà bạn đang nói chuyện về một vài bức ảnh nhỏ của gia đình và quê hương bạn.
Bạn phải tuyệt đối tránh nói đến những vấn đề có liên quan đến chính trị của Côte d'Ivoire với bất kỳ người nào trừ khi bạn đã có mối quan hệ tương đối gần gũi với người này. Nếu có ai đó hỏi quan điểm của bạn về tình hình chính trị của Côte d'Ivoire, bạn phải hết sức khôn khéo và thận trọng hoặc đơn giản hơn bạn chỉ cần nói bạn không biết nhiều về những chuyện đang xảy ra nên không thể trình bày quan điểm về vấn đề này. Tránh nói bất cứ điều gì được xem là chỉ trích đất nước Côte d'Ivoire, từ tập quán, truyền thống đến văn hoá, kinh tế hay chính trị, xã hội. Tránh so sánh Côte d'Ivoire và nước bạn nhất là những so sánh làm cho người ta hiểu rằng mọi thứ ở nước bạn đều tốt hơn ở Côte d'Ivoire.
Khoảng cách, ánh mắt, cử chỉ, nét mặt, giọng nói và sự thẳng thắn khi nói chuyện:
Vốn là thuộc địa của Pháp và chịu ảnh hưởng nhiều của nền văn hoá Pháp, người Côte d'Ivoire thường giữ khoảng cách dài bằng cánh tay khi nói chuyện trong lần đầu gặp gỡ. Vì vậy, bạn nên đứng cách xa người bạn nói chuyện một khoảng cách bằng cánh tay để nói và bắt tay họ thật chặt nhưng dĩ nhiên là không làm họ đau.
Côte d'Ivoire là một đất nước đa dạng về văn hoá, vì vậy bạn nên xem người bạn nói chuyện thuộc tộc người nào để có cách chào phù hợp. Thường thì mọi người đều khoan dung và không cảm thấy bị xúc phạm nếu bạn có gì sai về chuyện này.
Việc nhìn thẳng vào mắt khi nói chuyện (Eye contact) rất quan trọng. Điều đó thể hiện rằng bạn đang quan tâm đến những gì mà đối phương đang nói. Tuy nhiên, không giống như "Eye contact" ở các nước Mỹ, Canada..., bạn không nên nhìn đăm đăm trực tiếp vào mắt người bạn đang nói chuyện. Việc làm này bị coi là bạn đang thách thức hoặc bất kính với người mà bạn đang nói chuyện. Đối với người lớn tuổi hơn hoặc đối với cấp trên, bạn nên thỉnh thoảng nhìn vào mắt họ khi nói chuyện.
Nam và nữ được phép nói chuyện với nhau. Mặc dù hiếm khi xảy ra những điều khó chịu, nhưng bạn phải nhớ tránh nói tục nơi công cộng, tránh chỉ tay vào người bạn đang nói chuyện.
Nói chung, người Côte d'Ivoire ít giữ khoảng cách khi nói chuyện với nhau. Họ thường tiến đến gần nhau hơn khi họ nhiệt tình, giận dữ, hoặc khi họ đang cố gắng thuyết phục bạn điều gì. Khi nói chuyện, thường thì chỉ những người đồng giới mới được phép chạm vào người nhau. Tuy nhiên, khi nói chuyện hoặc đi cùng với bạn bè ở nơi công cộng, nam giới có thể chạm nhẹ vào nữ giới. Nhưng nếu nam nữ gần nhau ở chỗ riêng tư, điều đó có nghĩa hoàn toàn khác và thường được hiểu rằng hai người đó đang bắt đầu quan hệ ở mức độ khác. Bạn có thể thấy hai người nam giới hoặc nữ giới cầm tay nhau đi trên phố nhưng không ai cho rằng đó là những người đồng tính luyến ái. Đó là thói quen của người Côte d'Ivoire.
Thái độ nơi công cộng
Bạn không nên thể hiện sự yêu mến hay giận dữ của mình nơi công cộng hoặc nơi công sở. Bạn có thể cư xử thoải mái tự nhiên nhưng phải thích hợp với hoàn cảnh và phải khôn khéo.
Ở Côte d'Ivoire, những hành động thể hiện thái độ có được chấp nhận hay không còn tuỳ thuộc và người hành động như vậy là ai. Thông thường, các giám đốc, tổng giám đốc, hoặc những cá nhân làm hành chính hoặc làm chính trị thường lạm dụng chức vụ và quyền lực của họ một cách vô ý hay cố ý. Họ cư xử rất tồi tệ. Mặc dù đa số mọi người trong xã hội Côte d'Ivoire thường giữ thái độ không thái quá khi cư xử, nhưng những người có quyền lực thì khác. Hầu hết mọi người đều rất bực bội với cách cư xử của những người này, nhưng không ai dám phản đối công khai. Tuy nhiên, nếu những người làm công bình thường hoặc những trợ lý kỹ thuật người nước ngoài có thái độ cư xử như vậy thì họ sẽ bị chỉ trích thậm tệ.
Những người yêu nhau hoặc những cặp vợ chồng hiếm khi thể hiện sự yêu thương nơi công cộng. Những người bạn cùng giới và những thành viên trong cùng gia đình có thể thể hiện tình cảm yêu mến nhau nơi công cộng bằng việc nắm tay, hôn má hoặc ôm chặt mà không bị điều tiếng gì.
Cách xử sự ở công sở
Trang phục công sở
Ở nơi công sở, bạn nên ăn mặc phù hợp với chức vụ của mình. Nếu bạn là giám đốc bạn nên mặc áo véc và đeo cavát khi ở công sở. Bạn sẽ làm cho người làm công và công ty của bạn tự hào về bạn. Tuy nhiên, nếu bạn là thư ký, hoặc bạn giữ chức vụ thấp, hoặc nếu bạn làm việc ở ngoài công sở bạn không nên ăn mặc quá tươm tất.
Trang phục nơi công sở của người Côte d'Ivoire rất quan trọng. Người Côte d'Ivoire, đặc biệt là phụ nữ, luôn ăn mặc rất cẩn thận và đẹp. Khi có những sự kiện quan trọng như khánh thành nhà mới, lễ hội,..thì việc ăn mặc đẹp càng trở nên quan trọng hơn. Cách ăn mặc của bạn và cách bạn tự chăm sóc mình là rất quan trọng vì nếu không người ta thường qua đó đánh giá bạn là người đáng gờm và tìm cách xa lánh bạn.
Xưng hô ở công sở
Người Côte d'Ivoire rất coi trọng tôn ti thứ bậc và chức tước. Bạn không được gọi tên (first name) hay đùa với cấp trên, bạn phải xưng hô với cấp trên là "you" ("vous" trong tiếng Pháp) và gọi họ là "ông" (Mr.) hoặc "bà" (Ms.). Khi nói chuyện với giám đốc hoặc người đứng đầu một tổ chức hay một cơ quan, bạn hãy gọi người đó là "Monsieur, le directeur" (Thưa ngài giám đốc - Sir, the director) hoặc gọi người đó bằng họ của ông ta có kèm thêm chữ Mr. đằng trước.
Đi làm đúng giờ
Dù ở chức vụ gì, bạn cũng nên là người luôn đúng giờ. Thông thường, người Côte d'Ivoire làm việc từ 8:00 sáng (đôi khi 7:00 sáng) cho đến trưa rồi từ 2:00 chiều đến 5:00 chiều. Người Côte d'Ivoire thường ăn trưa ở nhà và ngủ trưa một chút rồi đi làm buổi chiều. Bạn đừng quên rằng ở Côte d'Ivoire không có mùa đông. Trời luôn sáng từ 6:00 và mặt trời lặn từ 6:00 chiều.
Những vấn đề về giới tính, tôn giáo, giai cấp, dân tộc
Trước đây, ở Côte d'Ivoire, tất cả các dân tộc đều được mời chào với vòng tay rộng mở. Nhưng ngày nay, thái độ của con người nơi đây đối với vấn đề dân tộc đã thay đổi nhiều, tôn giáo và dân tộc trở thành hai chủ đề nhạy cảm, đặc biệt là ở nơi công sở. Nếu bạn là người nước ngoài, bạn nên tránh tham gia vào chủ đề này.
Giai cấp xã hội cũng rất quan trọng trong các công sở. Nếu bạn có anh em họ hàng giữ chức vụ chính trị cao bạn sẽ được tôn trọng.
Giới tính không ảnh hưởng nhiều đến thái độ của mọi người nơi công sở. Trên thực tế, dù bạn là nam hay nữ, nhưng nếu bạn có quan hệ với tổng giám đốc, Bộ trưởng, Tổng thống,v.v..thì bạn sẽ luôn được tôn trọng.
Giới tính
Mặc dù người Côte d'Ivoire nói chung nhìn nhận vai trò vô giá của phụ nữ trong gia đình và trong xã hội, nhưng phụ nữ và nam giới vẫn có những trách nhiệm truyền thống riêng. Người đàn ông vẫn được coi là người đứng đầu trong gia đình. Phụ nữ hiếm khi giữ chức vụ chính trị trong xã hội.
Tôn giáo
Mặc dù hai tôn giáo chính ở Côte d'Ivoire là Đạo Hồi và đạo Thiên chúa giáo, tuy nhiên do hầu như không có sự tập hợp tôn giáo thành trào lưu chính thống nên các nhóm tôn giáo khác nhau vẫn có quan hệ tốt với nhau và những người theo tôn giáo khác nhau vẫn khoan dung lẫn nhau.
Giai cấp
Giai cấp, địa vị, và thành công trong xã hội có ý nghĩa rất quan trọng đối với người Côte d'Ivoire. Những cá nhân thành công trong sự nghiệp thường quay lại giúp đỡ những người trong gia đình hoặc họ hàng về chuyện học hành, công tác hoặc chăm sóc sức khoẻ. Những người có tiền mà không giúp đỡ người khác sẽ bị khinh miệt thậm chí bị báo thù.
Dân tộc
Trong lịch sử, Côte d'Ivoire vốn là một quốc đảo an toàn và ổn định ở Tây Phi nơi những con người của nhiều dân tộc khác nhau chung sống hoà bình. Tuy nhiên, trong những năm vừa qua, từ sau khi Tổng thống Houphouet-Boigny qua đời, tình trạng căng thẳng giữa các dân tộc ở miền bắc và các dân tộc ở miền nam ngày một gia tăng. Từ sau cuộc khủng hoảng gần đây, nguồn gốc dân tộc đã trở thành nguyên nhân gây xung đột hoặc phân biệt đối xử ở những nơi công sở của nước này. Vì vậy, bạn phải đặc biệt tránh vấn đề dân tộc và tôn giáo khi nói chuyện với người Côte d'Ivoire.
Thiết lập quan hệ trước khi kinh doanh
Bạn nên thiết lập quan hệ với người nào đó trước khi nói về kinh doanh. Tuy nhiên, thời gian cũng là nhân tố quan trọng. bạn phải biết phân bổ thời gian dành cho thiết lập quan hệ và thời gian tiến hành đàm phán kinh doanh. Điều này tuỳ thuộc vào đối tác của bạn là ai và hoàn cảnh liên quan.
Để thiết lập quan hệ với đối tác trước khi tiến hành thương lượng kinh doanh, bạn có thể mời đối tác đi ăn cơm hoặc đi uống tại một nhà hàng nào đó hoặc tới nhà mình để có thể kết giao với ông ta trong một hoàn cảnh ít trang trọng hơn. bạn cũng có thể tặng họ một món quà nhỏ nhưng lịch sự và thích hợp.
Nói chung, để xây dựng mối quan hệ tốt với người Côte d'Ivoire, bạn cần có tính kiên nhẫn và khéo léo. Bạn nên chào một người bằng sự tôn trọng, nếu đó là người có chức vụ thì nên chào họ có kèm theo chức danh của họ. Hãy ăn mặc đẹp, cẩn thận và tránh đùa cợt hay nói về chính trị và tránh hành động quá tự nhiên, thoải mái.