Doanh nghiệp (DN) da giày Việt Nam cần một chiến lược lâu dài với năng lực cạnh tranh đủ mạnh mới có thể giảm dần sự áp đảo của các DN FDI về tỷ trọng xuất khẩu.
Gia công là chủ yếu
Ngành da giày luôn tăng trưởng cao, giá trị xuất khẩu đứng trong top đầu nhóm hàng công nghiệp chế biến. 6 tháng đầu năm 2014, ngành da giày đã xuất khẩu 6,09 tỷ USD, trong đó, giày, dép 4,84 tỷ USD, tăng 21,9%; túi sách 1,25 tỷ USD, tăng 38,1% so với cùng kỳ năm 2013. Ông Diệp Thành Kiệt- Phó Chủ tịch Hiệp hội Da giày, túi xách Việt Nam (LEFASO)- khẳng định: “Mục tiêu 12 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu năm 2014 hoàn toàn khả thi”.
Tuy nhiên, xuất khẩu của ngành da giày hiện phụ thuộc quá nhiều vào các DN FDI. Bà Phan Thị Thanh Xuân- Tổng Thư ký LEFASO- cho biết: 77% giá trị xuất khẩu của ngành da giày hiện thuộc về khối DN FDI. Khối DN trong nước chủ yếu là gia công, nguyên nhân: Xuất phát điểm của ngành da giày Việt Nam là gia công xuất khẩu. Chi phí nhân công rất cạnh tranh nên dòng đơn hàng dịch chuyển rất nhanh từ Đài Loan, Hàn Quốc sang Việt Nam. Đây cũng là lợi thế thu hút đầu tư từ các DN FDI.
Công nghiệp hỗ trợ cho ngành da giày còn rất hạn chế cũng là nguyên nhân khiến các DN nội lép vế trong tỷ trọng xuất khẩu. Theo ông Diệp Thành Kiệt, ngành da giày mới chỉ chủ động được 30% nguyên liệu da thuộc. Với mức độ phụ thuộc khoảng 70%, mỗi năm ngành da giày nhập khẩu từ 1,1- 1,5 tỷ USD da thuộc cho sản xuất hàng xuất khẩu.
Cần chiến lược lâu dài
Không thể phủ nhận những đóng góp của khối DN FDI trong việc thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu của ngành da giày, giải quyết việc làm cho người lao động. DN trong nước cũng có điều kiện học hỏi kinh nghiệm quản lý, hiện đại hóa công nghệ, tham gia sâu vào chuỗi giá trị. Tuy nhiên, sự áp đảo của các DN FDI trong xuất khẩu cho thấy khả năng cạnh tranh của khối DN trong nước rất thấp. Nếu không có giải pháp hiệu quả, ngành da giày Việt Nam rất khó thoát khỏi tình trạng “công xưởng gia công”. Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam đang đàm phán hàng loạt các hiệp định thương mại, khi các hiệp định này được ký kết sẽ đem lại những lợi ích rất lớn cho ngành, đồng thời tạo sự hấp dẫn với các DN FDI.
Theo bà Phan Thị Thanh Xuân, việc cân bằng tỷ trọng xuất khẩu giữa DN FDI và DN nội cần chiến lược lâu dài. Bởi, các DN FDI là những tập đoàn lớn, có lợi thế lớn về vốn, kinh nghiệm, công nghệ. Quan trọng hơn, họ có thị trường đầu ra trên toàn thế giới. Vì vậy, trong giai đoạn hiện nay, DN nội chưa đủ lực, khó có thể cạnh tranh mà chỉ có thể cùng nhau phát triển. Bà Xuân cho rằng: “Các DN trong nước không thể đi tắt mà cần có chiến lược lâu dài, từng bước chuyển sang những hình thức sản xuất cao hơn như FOB (mua nguyên liệu, bán thành phẩm), ODM (tự thiết kế, sản xuất, bán thành phẩm)...
LEFASO khuyến cáo, các DN trong nước cần chủ động hơn nữa trong việc tham gia sản xuất, đa dạng nguồn cung nguyên liệu nhằm tận dụng ưu đãi từ các hiệp định thương mại, đồng thời cần có chiến lược nghiên cứu, nắm bắt thị hiếu tiêu dùng để cung cấp các sản phẩm mà thị trường cần, nâng cao hơn nữa giá trị gia tăng cho sản phẩm xuất khẩu.

Ông Phan Chí Dũng - Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nhẹ (Bộ Công Thương): Các hiệp định thương mại có quy định ngặt nghèo về xuất xứ. Vì vậy, phát triển nguyên liệu da giày là con đường bắt buộc để thúc đẩy xuất khẩu. Các địa phương cần tạo điều kiện cho ngành da giày xây dựng các khu công nghiệp tập trung, phát triển ngành thuộc da, chủ động sản xuất, tham gia sâu vào chuỗi cung ứng.
Nguồn: Baocongthuong.com.vn