Theo các chuyên gia thị trường Bộ Công Thương, các sản phẩm dệt may đang thông dụng tại thị trường Nam Phi phân theo màu da, tầng lớp người và thị hiếu. Chiếm tới 77% dân số, người da đen thích mặc những loại quần áo rẻ tiền, chủ yếu là quần bò, áo bò, áo phông, áo thun. Chất liệu bền được ưa chuộng. Họ thích mầu mè và những mầu đậm. Dân da trắng (chỉ chiếm 12% dân số) thì theo gu châu Âu, thích tông màu thanh nhã. Giới trẻ thì ăn mặc theo xu hướng mốt. Dân da mầu (chủ yếu là gốc người Ấn Độ) thì có kiểu ăn mặc riêng. Nói chung, dân Nam Phi da trắng cũng như da đen thích mặc đơn giản, thích diện quần bò, áo phông. Họ không câu nệ và quá chăm chút tới ăn mặc, trừ số ít tầng lớp lao động trí thức văn phòng. Những ngày thứ sáu nhân viên đi đến trụ sở trong bộ đồ thông thường (casual).
Ngoài ra, hàng may mặc còn phân theo mùa và theo vùng. Khí hậu của Nam Phi được chia làm 2 mùa: đông và hè. Mùa hè rõ nét nhất là từ tháng 12 đến tháng 2. Thời tiết bán ôn đới, nóng vào ban ngày nhưng ban đêm hơi lạnh. Điều này khiến tầng lớp ít tiền (chủ yếu là người da đen) muốn mua một chiếc áo ấm để có thể khoác vào ban ngày và đủ ấm để mặc vào ban đêm. Mùa đông thời tiết có rét hơn. Ban ngày thời tiết có thể xuống tới 13 độ C, tối khoảng -3 độ C. Tuy nhiên đa phần Nam Phi không có tuyết do khí hậu khô. Yếu tố thời tiết rất ảnh hưởng tới chủng loại quần áo. Kim ngạch nhập khẩu hàng dệt may của Nam Phi khá lớn, chiếm khoảng 20-25% tổng kim ngạch nhập khẩu mặt hàng này của toàn châu lục.
Thị trường dệt may Nam Phi là thị trường cạnh tranh gay gắt. Với lực lượng kiều bào đông đảo, Trung Quốc và Ấn Độ gần như chi phối thị trường này. Họ có lợi thế của sự phối hợp giữa nguồn cung cấp (quê gốc) với thị trường tiêu thụ (nơi đang sinh sống). Hơn nữa, họ mở nhà máy tại nước sở tại, chủ yếu ở TP. Newcastle, nhờ đó vừa tạo nên giá cả cạnh tranh (so với hàng nhập khẩu chịu thuế cao) vừa tạo được mẫu mã sản phẩm phù hợp với người tiêu dùng (do tiếp cận ngay thị trường).
Để tính giá bán, thông thường các siêu thị cộng khoảng từ 100% đến 150% vào giá thành sản phẩm bán lẻ. Đối với quần áo thì họ có thể cộng ở mức cao nhất. Bên cạnh đó, các siêu thị của Nam Phi thường có những đợt giảm giá, đặc biệt là trong dịp lễ Noen, lễ Phục Sinh... Mức giảm giá dao động từ 25-80% giá bán.
Về quản lý nhập khẩu, Nam Phi không áp dụng hạn ngạch đối với hàng dệt may nhập khẩu. Nam Phi tuân theo các hiệp định tự do thương mại với một số nước sau: EU, SADC, Zimbabwe. Dựa trên các hiệp định đó mà Nam Phi áp thuế cho mặt hàng may mặc cũng như các mặt hàng khác.
Hiện nay, Nam Phi đang tiến hành đàm phán ký kết Hiệp định tự do thương mại với Trung Quốc và Ấn Độ. Ngoài ra, Nam Phi cũng có dự định ký kết hiệp định tự do thương mại với khối Mercosur Nam Mỹ.
Do nạn thấp nghiệp rất cao (trên 30%), nên ngành may mặc của Nam Phi được Nhà nước bảo hộ mạnh qua hàng rào thuế quan. Tuy nhiên, Nam Phi là một trong những sáng lập viên của WTO nên họ phải tuân thủ lộ trình cắt, giảm thuế theo quy định của tổ chức này.
Mức thuế Nam Phi áp dụng cho các nước khác ngoài hiệp định song phương thông thường là thuế suất MFN. Ngoài ra, đối với những nước đã ký kết với Nam Phi, thì tuỳ theo từng hiệp định song phương, Nam Phi áp mức thuế khác nhau. Mức thuế chung là từ 20% cho đến 60%.
Số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan Việt Nam cho thấy, mặc dù kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam sang Nam Phi trong những năm gần đây không cao nhưng vẫn có sự tăng trưởng tốt. Cụ thể, năm 2005 đạt 1,503 triệu USD, năm 2006 đã đạt mức 3,503 triệu USD, riêng 10 tháng đầu năm 2007 đạt 10,8 triệu USD, tăng 400% so cùng kỳ năm trước. Đây là mức tăng rất cao, đánh dấu thời kỳ mới trong xuất khẩu dệt may vào thị trường Nam Phi.
Theo các chuyên gia, nguyên nhân của mức tăng đột biến này là từ 1/1/2007, Nam Phi áp dụng cơ chế hạn ngạch tự vệ đối với hàng dệt may có xuất xứ từ Trung Quốc với thời hạn kéo dài đến 31/12/2008. Do đó, trong quý l/2007, tổng trị giá nhập khẩu hàng dệt may từ Trung Quốc đã giảm 34% so cùng kỳ năm trước. Thị phần hàng dệt may của Trung Quốc tại thị trường Nam Phi cũng giảm từ 71,7% trong quý đầu năm 2006 xuống còn 53% trong quý l/2007. Đây chính là cơ hội để hàng dệt may Việt Nam tăng kim ngạch tại thị trường Nam Phi.
Nhưng nhìn về lâu dài, Nam Phi vẫn là thị trường cạnh tranh gay gắt đối với hàng dệt may, Việt Nam thực sự sẽ gặp khó khăn trước các đối thủ quá mạnh như Trung Quốc và Ấn Độ, nhưng không hẳn Việt Nam không thể chen chân vào thị trường này. Các chuyên gia khẳng định, hàng dệt may Việt Nam vẫn có thể “chen chân” vào thị trường này, tuy nhiên cách tốt nhất vẫn là bán các sản phẩm không trùng hợp với đối thủ cạnh tranh trên.
Để đẩy mạnh việc xuất khẩu hàng dệt may sang thị trường này, Bộ Công Thương Việt Nam cho rằng, cần tạo cơ sở pháp lý nhằm thuận lợi hoá việc buôn bán cho giới DN hai nước.
Thông qua Ủy ban Thương mại hỗn hợp nhằm tăng cường trao đổi thông tin giữa hai chính phủ trong việc đề ra các biện pháp, cơ chế hỗ trợ cũng như thúc đẩy buôn bán giữa hai nước. Phát hiện và đấu tranh kịp thời với các hình thức rào cản thương mại nếu có của nước sở tại áp dụng đối với hàng hoá Việt Nam.
Các tổ chức xúc tiến thương mại của Việt Nam cần tăng cường tổ chức các đoàn đi khảo sát thị trường, tham gia hội chợ triển lãm của các bên. Tổ chức các buổi hội thảo và gặp mặt giữa DN hai bên. Cần thay đổi cách xúc tiến thương mại, hạn chế các đoàn khảo sát, nghiên cứu chung chung. Tăng cường các đoàn đi chào hàng thực thụ, nghĩa là sang quảng bá, chào các sản phẩm cụ thể, có mẫu hàng, có đầy đủ thông số kỹ thuật của mặt hàng...
Cần có chính sách thương nhân, hồ sơ thông tin thị trường cũng như hồ sơ thương nhân, thông tin cập nhật về các động thái kinh tế, thị trường của nước sở tại... nhằm kịp thời cung cấp các thông tin cho DN. Xây dựng kênh thông tin, đặc biệt tập trung khai thác thông tin liên quan đến hàng dệt may xuất khẩu.
Các cơ quan đại diện tại nước sở tại cần hỗ trợ giúp các DN đặt chân trên thị trường nước sở tại thông qua các hình thức mở văn phòng đại diện hoặc chi nhánh tại Nam Phi, bao gồm hướng dẫn thủ tục, tìm địa điểm đặt văn phòng và phương án kinh doanh. Thương vụ cần phối hợp với các văn phòng đại diện hoặc chi nhánh đưa ra kế hoạch xuất khẩu cụ thể hàng năm như một trong các biện pháp cụ thể nhằm thúc đẩy kim ngạch xuất khẩu.
Với các DN, cần phải có chiến lược thị trường lâu dài và phải có quyết tâm theo đuổi chiến lược đã đề ra. Đào tạo và đầu tư dài hạn cho đội ngũ làm tiếp thị quốc tế chuyên nghiệp.
Mặt khác, Bộ Công Thương Nam Phi đang có kế hoạch sửa đổi thuế nhập khẩu các mặt hàng dệt (nguyên liệu đầu vào của may mặc) theo chiều hướng giảm thuế nhập khẩu. Mức thuế hiện nay là 22%. Nguyên nhân là Nam Phi muốn hỗ trợ ngành công nghiệp may mặc trong nước. Thực tế là sau khi Nam Phi áp dụng biện pháp tự vệ, áp hạn ngạch đối với hàng dệt may từ Trung Quốc, các DN kinh doanh và bán lẻ hàng may mặc của Nam Phi đã chuyển sang nhập khẩu hàng may mặc từ các nước khác. Do vậy, Bộ Công Thương Nam Phi đang xem xét giảm thuế nhập khẩu hàng dệt (ngành dệt trong nước không đáp ứng được nhu cầu nguyên liệu cho ngành may mặc), để giảm chi phí đầu vào, tăng sức cạnh tranh của hàng may mặc sản xuất tại Nam Phi. Ngành dệt của Việt Nam cũng cần nắm bắt cơ hội này để xâm nhập thị trường Nam Phi.
(DN24g)