Tờ Nikkei Asian Review cho hay quy định mới của Liên minh Châu Âu (EU) nhằm ngăn chặn nạn phá rừng đang ảnh hưởng đến ngành cao su cùng hàng loạt mảng nông nghiệp khác ở Đông Nam Á, bao gồm chăn nuôi, cà phê, dầu cọ, đậu nành và các mặt hàng gỗ.
Cụ thể, EU sẽ cấm nhập khẩu những sản phẩm trên nếu chúng được canh tác hay chăn nuôi trên nền đất rừng bị chặt phá kể từ 31/12/2020.
Những công ty muốn xuất khẩu sang EU sẽ phải chứng minh được nguồn gốc sản phẩm, bao gồm dữ liệu định vị nhằm đảm bảo tuân thủ tiêu chuẩn mới.
Quy định này sẽ trở thành tiêu chuẩn bắt buộc vào tháng 12/2024 cho các tập đoàn lớn và tháng 6/2025 cho những doanh nghiệp nhỏ hơn.
Ảnh hưởng lan rộng
Tờ Nikkei cho hay quy định mới này của EU sẽ ảnh hưởng đến hơn 30.000 hộ nông dân nhỏ lẻ ở Campuchia cùng các ngành xuất khẩu nông sản chủ lực của Thái Lan và Malaysia.
Xin được nhắc rằng cà phê, cao su, dầu cọ là những mặt hàng xuất khẩu chủ chốt của nhiều nền kinh tế Đông Nam Á.
Ngoài ra, nhiều chuyên gia cho rằng động thái này sẽ chỉ gây tổn hại cho những nông dân nhỏ trong khi không giải quyết thỏa đáng được nạn phá rừng trồng cao su hay cà phê.
“Quy định mới sẽ khiến nhiều hộ sản xuất nhỏ từ bỏ kinh doanh vì cần quá nhiều nguồn lực để đáp ứng tiêu chuẩn theo dõi nguồn gốc cao su hay cà phê mà họ trồng. Trong khi đó chỉ những tập đoàn lớn mới có đủ nguồn lực để đáp ứng các tiêu chuẩn này”, chuyên gia địa nông học Jean Christophe Diepart tại Campuchia nói với Nikkei.
Tương tự ở Malaysia, quốc gia này đã cùng với Indonesia cố gắng đàm phán thêm cùng EU về các quy định chặt phá rừng khi lo ngại tiêu chuẩn mới có thể ảnh hưởng đến ngành công nghiệp sản xuất dầu cọ.
Ngoài ra, mảng xuất khẩu cao su trị giá 2 tỷ USD của Malaysia cũng có nguy cơ chịu thiệt hại vì quy định mới trên.
Hiện EU là thị trường xuất khẩu cao su lớn thứ 2 của Malaysia sau Mỹ, chiếm tới 17% trên tổng số.
Tuy nhiên số liệu của Ủy ban quản lý ngành cao su Malaysia (MRB) cho thấy 93% số đất trồng cao su trong nước được sở hữu bởi những hộ nông dân nhỏ lẻ, vốn là đối tượng dễ chịu tổn thương vì quy định mới của EU nhất.
Vào tháng 3/2023, những người nông dân trồng cao su tại Malaysia đã liên hợp cùng các trang trại trồng cọ để nộp đơn kiến nghị lên EU nhằm phản đối các yêu cầu bị cho là “đơn phương và phi thực tế”.
Đơn kiến nghị nếu rõ những quy định mới chỉ khiến những hộ nông dân nhỏ lẻ bị loại bỏ khỏi thị trường Châu Âu và làm trầm trọng thêm tình trạng xóa đói giảm nghèo ở nông thôn mà chẳng có tác dụng gì trong việc ngăn chặn nạn chặt phá rừng.
Trong khi đó nước sản xuất cao su lớn nhất thế giới là Thái Lan cũng đang cố gắng tìm cách đối phó với quy định mới.
Chính phủ nước này đã thiết lập một mạng lưới toàn quốc nhằm giúp hơn 5 triệu nông dân nước này đáp ứng được các tiêu chuẩn của EU.
Theo ông Nakorn Tangavirapat của Liên đoàn cao su Thái Lan (RAT), mạng lưới trên sẽ thu thập và đối chiếu thông tin của tất cả các bên trong chuỗi cung ứng, và hiện 95% doanh nghiệp trong ngành đã đăng ký trên mạng lưới này.
“Mạng lưới này sẽ bao gồm mọi thông tin giúp người mua theo dõi được cách thức và nguồn gốc cao su được sản xuất, từ các thương nhân đến những nhà máy tham gia quá trình, từ nguồn gốc trang trại cho đến thông tin giao dịch”, ông Nakorn nhấn mạnh.
Tuy nhiên theo Nikkei, việc truy tra nguồn gốc chống nạn chặt phá rừng này chỉ mang tính hình thức bởi nếu doanh nghiệp trộn mủ cao su tươi địa phương với các nguyên liệu nhập khẩu từ nơi khác thì gần như không thể truy vết được.
Vô dụng
Tờ Nikkei cho hay những quy định mới của EU không xem xét đến hoạt động buôn bán cao su, cà phê xuyên biên giới, vốn thường giao dịch nhỏ lẻ bằng tiền mặt ở các nền kinh tế như Campuchia, Lào.
Thêm nữa, số liệu chính thức từ các cơ quan chính phủ sẽ rất khác so với tình hình trồng thực tế.
Bộ quy định mới của EU bao gồm việc đánh giá rủi ro phá rừng trên 14 tiêu chí, từ mức độ phổ biến của nạn phá rừng đến các tác động đối với cộng đồng bản địa và hàng loạt những yếu tố phi thực tế khác.
Thêm nữa, chuyên gia địa nông học Jean Christophe Diepart cho rằng đã quá muộn để EU chống nạn phá rừng thông qua các quy định kiểm soát cao su hay cà phê.
Thị trường nông sản này đã kết thúc đà tăng trưởng hoàng kim của mình từ cách đây 10 năm và hiện đã phải nhường chỗ cho các loại nông sản khác.
Ví dụ như ở Campuchia, cao su là nguyên nhân chính của nạn chặt phá rừng cho đến năm 2012-2013, thế nhưng hiện nay hạt điều mới là loại nông sản gây phá rừng nhiều nhất tại đây.
Theo người đứng đầu hiệp hội cao su Campuchia, ông Men Sopheak, các nông trại đang chịu áp lực tài chính rất lớn vì chi phí sản xuất cao su tăng nhưng giá nông sản này lại đình trệ vì tình trạng thừa cung.
Hậu quả là nhiều nông trại đã chuyển sang chặt phá rừng để trồng các loại cây trồng khác có lãi hơn, ít thâm dụng lao động hơn.
“Ngành công nghiệp cao su không còn tiềm năng để mở rộng như trước nữa”, ông Sopheak ngậm ngùi.
*Nguồn: Nikkei