Ngành điều nhập siêu lớn sau 31 năm xuất khẩu

Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, xuất khẩu điều nhân trong tháng 6/2021 đạt 58.746 tấn, trị giá 369,502 USD, tăng 11,1% về lượng và tăng 13,9% về trị giá so với tháng 6/2020. Tính chung, 6 tháng đầu năm 2021 xuất khẩu điều đạt 273.537 tấn, trị giá 1,647 tỷ USD, tăng 21,8% về lượng và 10,8% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái.

Ở chiều ngược lại, Việt Nam đã nhập khẩu điều thô trong tháng 6/2021 đạt 300.524 tấn, trị giá 405,346 USD, tăng 10,6% về lượng và tăng 4,9% về giá trị so với tháng 6/2020. Cộng dồn 6 tháng đầu năm 2021, Việt Nam đã nhập khẩu 1.710.517 tấn điều thô, trị giá 2,609 tỷ USD, tăng 168% về lượng và tăng 227,3% về trị giá so với cùng kỳ năm 2020.

Như vậy, trong nửa đầu năm 2021 ngành điều nhập siêu gần 1 tỷ USD. Đây cũng là năm đầu tiên Việt Nam ghi nhận nhập siêu sau 31 năm xuất khẩu.

6 tháng đầu năm 2021, Campuchia đang là thị trường chủ yếu cung cấp điều thô cho Việt Nam, chiếm 59,20% tổng lượng và chiếm 65,09% tổng kim ngạch nhập khẩu của cả nước, đạt 1.012.688 tấn, tương đương 1,698 tỷ USD, giá nhập khẩu trung bình 1.675 USD/tấn. Tăng 5,22 lần về lượng và tăng 6,87 lần về giá so với cùng kỳ năm 2020.

Theo các doanh nghiệp ngành hàng này, trước đây, nhập khẩu điều thô từ Campuchia về có giá trung bình từ 1.200 - 1.250 USD/tấn, tuy nhiên, hiện giá nhập khẩu điều thô đang ở mức trên 1.600 USD/tấn, thậm chí có đơn vị khai nhập khẩu giá 1.900 USD/tấn. Tuy nhiên, theo Hiệp hội Điều Việt Nam, mức giá 1.900 USD/tấn chỉ có ở giá điều nhân chứ điều thô thì rất khó.

Hiệp hội Điều Việt Nam cho hay, việc gia tăng nhập khẩu hạt điều cũng tiềm ẩn những rủi ro nhất định. Bởi lượng nhân điều trắng hoặc còn vỏ lụa, đã sấy khô được nhập khẩu gia tăng nhanh chóng, đây không phải là nguyên liệu như hạt điều thô mà là sản phẩm đã qua chế biến. Việc này rất khó để kiểm soát chất lượng, nhất là vệ sinh, an toàn thực phẩm. Do đó, rất dễ ảnh hưởng đến uy tín, thương hiệu chung của sản phẩm điều Việt Nam trên thị trường thế giới.

Theo số liệu của Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT)), năm 2020, diện tích trồng điều cả nước là 302,5 nghìn ha, tăng 5,3 nghìn ha so với niên vụ 2018-2019; năng suất bình quân 12,1 tạ/ha, tăng 1,8 tạ/ha; sản lượng khoảng 339,8 nghìn tấn, tăng 53,5 nghìn tấn. Niên vụ điều 2020 - 2021 do điều kiện thời tiết tương đối thuận lợi cho cây ra hoa, đậu trái tốt và đến nay đã thu hoạch xong, tuy nhiên do giá thu mua điều ở mức khá thấp từ 24.000 - 26.000 đồng/kg điều tươi nên hiệu quả sản xuất điều năm nay giảm so với mọi năm.

Ông Nguyễn Quốc Toản - Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ (NN&PTNT) - đánh giá, việc gia tăng nhập khẩu điều thô đang khiến nông dân trồng điều trong nước rơi vào cảnh khó tiêu thụ điều tươi khi vào mùa thu hoạch. Doanh nghiệp tăng nhập khẩu điều thô đã đẩy giá điều tươi trong nước xuống thấp khi vào chính vụ thu hoạch.

Giá điều trong nước giảm, nhưng Việt Nam vẫn gia tăng nhập khẩu điều, liệu đây có phải là nghịch lý? Về vấn đề này, Hiệp hội Điều Việt Nam- cho rằng, hiện nay, Việt Nam có đến hàng nghìn doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu điều nên mức độ cạnh tranh giá từ mua đến bán đều rất gay gắt. Ngoài việc cạnh tranh trong nước, doanh nghiệp còn cạnh tranh với các nước xuất khẩu khác như Ấn Độ và các nước châu Phi. Trong thời kinh tế thị trường chúng ta phải chấp nhận cuộc chơi, phải sòng phẳng với thế giới, muốn ngành điều của Việt Nam hơn người ta thì người nông dân phải sản xuất như thế nào để đạt được năng suất, chất lượng tốt, chứ không thể yêu cầu doanh nghiệp mua giá cao hơn trong khi chất lượng không tương xứng.

Cũng theo Hiệp hội Điều Việt Nam, không nên phân biệt câu chuyện nhập khẩu nguyên liệu và sản xuất trong nước. Bởi Trung Quốc là nước xuất khẩu hàng hóa lớn nhất thế giới nhưng họ cũng là nước nhập khẩu nguyên liệu lớn nhất thế giới. Việt Nam là nước xuất khẩu nhân điều số 1 thế giới nhưng phải chấp nhận sự thật là phải nhập khẩu điều thô về để chế biến và xuất khẩu nhân điều thành phẩm, miễn sao tạo ra giá trị thặng dư cho đất nước là được.

Trước kiến nghị mở rộng diện tích trồng điều ở những vùng có điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu phù hợp nhằm giúp được ngành điều tự chủ hơn về nguyên liệu đồng thời tạo thêm được việc làm và thu nhập cho bà con nông dân. Ông Nguyễn Như Cường - Cục trưởng Cục Trồng trọt - cho rằng, việc mở rộng diện tích trồng điều là vấn đề cần thận trọng xem xét, bởi phải dựa trên lợi thế của địa phương có phù hợp để tăng diện tích hay không. Đặc biệt, nếu mở rộng diện tích nhưng năng lực cạnh tranh về giá thành, chất lượng không tốt hơn hàng nhập khẩu thì chắc chắn doanh nghiệp vẫn sẽ nhập khẩu hạt điều.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Như Cường cũng thừa nhận, việc phụ thuộc nguyên liệu nhập khẩu cũng có những rủi ro nhất định khi các thị trường xuất khẩu chính cho Việt Nam đẩy mạnh chế biến, hoặc tăng giá bán... Do vậy, Bộ NN&PTNT đã và đang phối hợp với các địa phương triển khai các chương trình tái canh vườn điều hiệu quả, nâng cao năng suất chất lượng. Mặt khác, các doanh nghiệp chế biến ngành điều cũng cần phối hợp với cơ quan chức năng để xây dựng vùng nguyên liệu, đẩy mạnh chế biến sâu, nâng cao giá trị gia tăng cho ngành điều.