Giá đường mía tăng vọt khiến thợ làm bánh người Nigeria Ishaq Abdulraheem còn ít sự lựa chọn. Tăng giá bánh mì đồng nghĩa với sụt doanh số bán hàng, vì vậy anh Abdulraheem quyết định giảm một nửa sản phẩm ra lò.
Đối với rất nhiều thợ làm bánh khác đang vật lộn để tồn tại khi chịu chi phí nhiên liệu và bột mì cao hơn, giá đường mía là “giọt nước tràn ly” khiến họ phải đóng cửa vĩnh viễn. Cần có đường để làm bánh mì, mặt hàng thiết yếu đối với 210 triệu người dân Nigeria. Đối với nhiều người đang vật lộn để có đủ thức ăn trên bàn, nó cung cấp một nguồn calo hợp túi tiền. Giá đường đã tăng 55% trong hai tháng. Anh Abdulraheem nói: “Tình hình rất nghiêm trọng”.
Nguyên nhân chủ yếu là do nguồn cung toàn cầu giảm sau khi khô hạn bất thường do El Nino gây thiệt hại cho vụ thu hoạch ở Ấn Độ và Thái Lan vốn lần lượt là nước xuất khẩu đường lớn thứ hai và thứ ba thế giới.
El Nino là hiện tượng tự nhiên có thể gây ra các điều kiện thời tiết khắc nghiệt, từ hạn hán đến lũ lụt. Các nhà khoa học tin rằng biến đổi khí hậu đang làm El Nino mạnh hơn. Ấn Độ đã trải qua tháng 8 khô hạn nhất trong hơn một thế kỷ và tại bang Maharashtra, nơi chiếm hơn 1/3 sản lượng mía của nước này, cây mía bị còi cọc trong giai đoạn phát triển quan trọng. Theo Hiệp hội các nhà máy đường Ấn Độ, sản lượng đường của nước này có thể giảm 8% trong năm nay. Quốc gia đông dân nhất thế giới cũng là nước tiêu thụ đường lớn nhất và hiện đang hạn chế xuất khẩu đường.
Đường được bày bán tại một siêu thị ở Anh. Ảnh: AFP/TTXVN
Ông Naradhip Anantasuk, lãnh đạo Hiệp hội những người trồng mía Thái Lan cho biết ảnh hưởng của El Nino vào đầu mùa trồng trọt đã làm thay đổi không chỉ số lượng mà còn cả chất lượng vụ thu hoạch mía tại quốc gia Đông Nam Á này. Ông Anantasuk dự đoán chỉ có 76 triệu tấn mía được chế biến trong vụ thu hoạch năm 2024, so với 93 triệu tấn năm nay. Một báo cáo của Bộ Nông nghiệp Mỹ dự đoán sản lượng đường ở Thái Lan sẽ giảm 15% trong tháng 10.
Nhà phân tích Kelly Goughary tại công ty dữ liệu nông nghiệp Gro Intelligence (Mỹ) đánh giá trong thời gian tới, vụ thu hoạch của Brazil được dự báo sẽ tăng 20% so với năm ngoái. Nhưng vì quốc gia này nằm ở Nam bán cầu nên nguồn cung toàn cầu sẽ phải chờ đến tháng 3 mới tăng được.
Hãng thông tấn AP (Mỹ) đưa tin đây là đòn giáng mới nhất đối với các quốc gia đang phát triển vốn phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt các mặt hàng chủ lực như gạo.
Đường được bày bán tại siêu thị ở Côte d’Ivoire. Ảnh: AFP/TTXVN
Nhà nghiên cứu thị trường toàn cầu Fabio Palmeri tại Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc (FAO) dự đoán sản lượng đường mía toàn cầu sẽ giảm 2% trong niên vụ 2023-24 so với năm trước, dẫn đến thiệt hại khoảng 3,5 triệu tấn.
Bên cạnh đó, đường được sử dụng để sản xuất nhiên liệu sinh học như ethanol, do đó trữ lượng đường toàn cầu đang ở mức thấp nhất kể từ năm 2009. Brazil là nước xuất khẩu đường lớn nhất thế giới, nhưng vụ thu hoạch đường của nước này sẽ chỉ giúp lấp khoảng trống vào cuối năm 2024. Cho đến lúc đó, những quốc gia phụ thuộc vào nhập khẩu - giống như hầu hết các nước ở châu Phi cận Sahara - vẫn dễ bị tổn thương.
Một ví dụ là Nigeria nhập khẩu 98% lượng đường thô từ các nước khác. Vào năm 2021, nước này đã cấm nhập khẩu đường tinh luyện và công bố một dự án trị giá 73 triệu USD để mở rộng cơ sở hạ tầng ngành đường. Nhưng đó là những chiến lược dài hạn. Những thương nhân ở thủ đô Abuja như Abba Usman hiện đang phải đối mặt với nhiều vấn đề. Túi đường nặng 50 kg mà Usman mua cách đây một tuần với giá 66 USD giờ có giá 81 USD. Khi giá tăng, khách hàng của anh ngày càng ít đi.
Ông Palmeri tại FAO nhận định vài tháng tới là đáng lo ngại nhất. Ông cho biết, tình trạng gia tăng dân số và mức tiêu thụ đường theo chiều hướng đi lên sẽ gây căng thẳng thêm cho dự trữ đường.
Nhà kinh tế học El Mamoun Amrouk của FAO phân tích rằng đối với một số quốc gia, việc nhập khẩu đường đắt hơn sẽ tiêu tốn lượng ngoại tệ dự trữ như USD và euro vốn cần thiết để thanh toán cho dầu và các mặt hàng quan trọng khác. Trong đó có Kenya. Từng tự túc về đường, giờ đây nước này nhập khẩu 200.000 tấn mỗi năm từ khối thương mại khu vực. Vào năm 2021, chính phủ Kenya hạn chế nhập khẩu đường để bảo vệ nông dân địa phương khỏi cạnh tranh từ nước ngoài. Tuy nhiên, sau đó chính phủ Kenya buộc phải thay đổi quyết định này do sản lượng thu hoạch giảm và quản lý yếu kém.