Cơ hội xuất khẩu thủy sản vào thị trường Liên minh kinh tế Á-Âu

Tuy nhiên, hiện tại chỉ DN thủy sản lớn mới đang thực sự hồ hởi trước hiệp định này, còn phần lớn DN quy mô vừa và nhỏ vẫn khá loay hoay.

Đối với FTA Việt Nam-EAEU, thủy sản là một trong những mặt hàng có lợi thế khá lớn bởi sau khi có hiệu lực, thuế XK thủy sản đã được giảm ngay về 0% từ mức 5,63%. Thuế suất thuế NK ưu đãi (MFN) trung bình của Liên minh Hải quan Nga-Belarus-Kazakhstan đối với thủy sản từ 10% cũng được giảm về 0%.

Ông Phan Vinh Hiển, Giám đốc Đầu tư, Tập đoàn Thủy sản Minh Phú cho biết: DN đánh giá khá cao tiềm năng thúc đẩy XK thủy sản sang khu vực thị trường này, nhất là khi có ưu đãi về mặt thuế suất. Hiện nay, kim ngạch XK thủy sản của Tập đoàn Minh Phú sang Nga mới chiếm khoảng 5% trên tổng số kim ngạch XK thủy sản. Tập đoàn đã xây dựng kế hoạch để gia tăng kim ngạch XK vào Nga với mục tiêu đến năm 2020 đạt khoảng 10% trên tổng kim ngạch XK.

“Khi XK vào EAEU, một số thị trường có những đặc thù riêng, nhất là về vấn đề thanh khoản. Nhiều khi hàng XK đi nhưng khách chậm trễ hoặc khó khăn trong thanh toán. Tuy nhiên, đây là vấn đề Tập đoàn Minh Phú không gặp phải bởi Tập đoàn phát triển thị trường khá tốt, chủ yếu là khách hàng lớn, đặc biệt là tại Nga”, ông Hiển nói.

Khi đặt ra vấn đề thị trường EAEU có những quy định riêng liên quan tới chất lượng sản phẩm, nhiều khi không chấp nhận cả những chứng nhận của cơ quan thẩm quyền của Việt Nam cấp, theo ông Hiển, điều này không thể “cản trở” Minh Phú. Ông Hiển lý giải, tùy trường hợp, khách hàng NK có thể đặt ra những yêu cầu, quy định riêng, tuy nhiên hệ thống quản lý chất lượng hiện tại của Minh Phú có thể đáp ứng được yêu cầu đặt ra từ hầu hết thị trường khó tính như Mỹ, Nhật... thì hoàn toàn có thể đáp ứng những yêu cầu đặt ra từ thị trường EAEU.

Trái ngược với sự hồ hởi, thuận lợi kể trên, nhiều DN quy mô vừa và nhỏ tỏ ra khá e dè trước cơ hội mở ra từ FTA Việt Nam-EAEU. Một số DN hội viên của Hiệp hội Chế biến và XK Thủy sản Việt Nam (VASEP) phản ánh: Các khó khăn xuất phát từ những vấn đề rất cụ thể. Điển hình như, các DN muốn XK sản phẩm cá khô sang thị trường EAEU (trong đó có Nga) đều rất khó vì Nga không đồng ý với chứng nhận của cơ quan thẩm quyền của Việt Nam cấp mà các DN phải đáp ứng được quy định riêng của thị trường. Đây là điều mà các DN vừa và nhỏ gần như không làm được. Tương tự, khi XK cá tra, Nga cũng giới hạn danh sách các DN được phép XK và việc mở rộng danh sách này không phải điều đơn giản.

Nói về những khó khăn khi thúc đẩy XK thủy sản sang các thị trường nói chung, riêng thị trường EAEU nói riêng, ông Hiển cho biết thêm, khó khăn điển hình là kiểm soát chất lượng nguồn nguyên liệu. Hiện nay, trong quá trình nuôi trồng, nhất là nuôi trồng tôm, người dân còn sử dụng kháng sinh. Việc xử lý thô sản phẩm trước khi đưa vào nhà máy sản xuất cũng chưa tốt. Tất cả yếu tố này khiến cho sản phẩm tôm XK có thể bị nhiễm vi sinh, ảnh hưởng tới uy tín của DN. Thời gian qua, Tập đoàn Minh Phú đã nhiều lần có ý kiến trong các cuộc họp với Bộ NN&PTNT nhằm đẩy mạnh, phát triển quy trình nuôi trồng an toàn, hiện đại hơn, nâng cao ý thức người dân. Đây là việc cần cả cơ quan quản lý Nhà nước và các DN chung tay nỗ lực giải quyết trong thời gian tới.

Xung quanh vấn đề này, để tháo gỡ khó khăn, giúp mọi DN tận dụng tốt cơ hội mở ra từ FTA Việt Nam-EAEU, ông Trương Đình Hòe, Tổng Thư ký VASEP đề nghị Chính phủ, Bộ Công Thương và Bộ NN&PTNT cần tháo gỡ những rào cản kỹ thuật và thủ tục hành chính liên quan; đề nghị phía EAEU đồng ý với chứng nhận của cơ quan thẩm quyền Việt Nam. Ông Hòe cũng đề nghị Chính phủ, Bộ Công Thương, Bộ NN&PTNT làm việc để EAEU mở rộng danh sách các DN được phép XK cá tra sang thị trường này, đồng tạo cơ chế và thúc đẩy hơn nữa việc giao thương thủy sản giữa đôi bên.

Theo Hiệp hội Chế biến và XK Thủy sản Việt Nam (VASEP): Năm 2015, tổng giá trị XK thủy sản chính ngạch của Việt Nam sang thị trường EAEU (gồm các nước Liên bang Nga, Armenia, Belarus và Kazakhstan) chỉ đạt 84,71 triệu USD giảm 25,16% so với năm 2014. Trong đó, XK sang Liên bang Nga chiếm chủ yếu 84.268.789 USD (giảm 20,7%).

8 tháng đầu năm 2016, XK thủy sản sang thị trường EAEU đạt 51,87 triệu USD. Trong đó, XK sang Liên bang Nga là 51.557.817 USD (tăng 4,1%). Trong thị trường này, Việt Nam chỉ NK thủy sản từ Liên bang Nga. 8 tháng đầu năm 2016, NK thủy sản từ Liên bang Nga đạt 16,02 triệu USD (giảm 9,1% so với cùng kỳ năm 2015). Trong đó, các mặt hàng NK lớn như: NK cá các loại khác (thuộc mã 0301 đến 0305, và 1604, trừ cá ngừ, cá tra) là 13,62 triệu USD (giảm 16% so với cùng kỳ năm 2015), NK cua ghẹ và giáp xác khác là 1,5 triệu USD (tăng 22,4%).