BRICS mở rộng có ý nghĩa gì với thị trường vàng và tiền tệ?

Nhóm các nền kinh tế mới nổi (BRICS, bao gồm 05 thành viên là Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi được thành lập vào năm 2006) kể từ ngày 1/1/2024 đã chào đón thêm 04 thành viên mới bao gồm Ai Cập, Ethiopia, Iran và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), ngày 31/1/2024 kết nạp thêm Saudi Arabia, nâng tổng số số quốc gia thành viên từ 5 đến 10. Các báo cáo gần đây cho thấy có thêm 34 quốc gia bày tỏ quan tâm đến việc tham gia vào nhóm liên kết này trong năm nay.

Việc BRICS mở rộng gấp đôi đã thu hút rất nhiều sự chú ý trong những tháng đầu năm nay. Nhóm BRICS đang rất nỗ lực xây dựng các cơ chế tài chính của riêng mình, bao gồm việc phát triển cơ sở hạ tầng blockchain xuyên quốc gia - hoạt động trên hệ thống chuyển khoản và thanh toán liên ngân hàng mới để vượt qua hệ thống thanh toán quốc tế bảo mật cao SWIFT và nhiều nỗ lực nhằm đạt được động lực cho một loại tiền tệ được hỗ trợ bằng vàng. Nga hiện đang đảm nhận vai trò chủ tịch của khối, với hội nghị thượng đỉnh BRICS tiếp theo diễn ra tại thành phố Kazan phía tây nam nước Nga vào các ngày 22 – 24/10/2024. Kể từ khi xảy ra xung đột với Ukraine từ tháng 2/2022, Nga không còn nằm trong hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT và nước này tìm kiếm nhiều giải pháp để thay thế hệ thống SWIFT.

Everett Millman, Giám đốc phân tích thị trường tại Gainesville Coins, tin rằng những người tham gia thị trường kim loại quý cần xem xét nghiêm túc vai trò chủ tịch BRICS của Nga vì điều đó có khả năng tác động đến thị trường vàng. Ông nêu một ví dụ: “Gần đây tôi thấy rằng Zimbabwe đang nỗ lực để có một loại tiền tệ được hỗ trợ bằng vàng của riêng mình”. “Tôi nghĩ rằng Châu Phi là một thị trường thực sự thú vị đối với cả Tây và BRICS”.

Ông Millman cho biết thực tế là các quốc gia lớn nhất ở châu Phi vẫn chưa đạt được mức độ tăng trưởng kinh tế tương tự như các quốc gia phát triển. “Điều đó có nghĩa là vẫn còn rất nhiều tiềm năng bị dồn nén,” ông nói. “Vẫn còn một lượng lớn tài nguyên ở đó.”

Ông Millman khuyên các nhà đầu tư khai thác mỏ vàng nên đặc biệt chú ý đến châu Phi bởi “Các mỏ hiện tại đã cạn kiệt và sẽ phải có hoạt động thăm dò vàng mới để sản lượng duy trì mức rất ổn định như trong nhiều thập kỷ qua. Tôi coi Châu Phi là một trong những thị trường chưa được khai thác, nơi có thể có lượng đầu tư lớn và các mỏ vàng mới.” “Khi bạn xem xét cách các quốc gia in tiền, cách các ngân hàng trung ương không ngừng tăng nguồn cung tiền, một trong những dấu hiệu nhận biết của vàng là trữ lượng”. “Trữ lượng vàng hiện tại rất lớn so với lượng vàng được khai thác mỗi năm, nhưng mức vàng khai thác tương đối ổn định. Khai thác vàng tăng gần 1%, do đó nguồn cung vàng tăng 1% mỗi năm. Trong 10, 20 năm tới, chúng ta bắt đầu tiếp cận những rào cản trong sản xuất vàng, hoặc có thể lượng vàng mới được khai thác bắt đầu giảm đi”, khi đó châu Phi có thể là chìa khóa để giải quyết vấn đề. “Đây là một nơi quan trọng đối với các quốc gia quan tâm đến vàng.”

Triển vọng lạc quan của BRICS

Jameel Ahmad, nhà phân tích trưởng của GTC Global Trade Capital nói: “Tôi lạc quan về BRICS,” “Tôi nhìn thấy những cơ hội cấp số nhân cho thế giới đa cực này… theo thời gian, BRICS và triển vọng của khối chắc chắn có thể thay đổi trật tự kinh tế.”

Ông Ahmad cho biết ông đã kỳ vọng BRICS sẽ trở thành một cường quốc kinh tế toàn cầu, như đã được dự đoán vào đầu những năm 2000, nhưng Covid và cuộc khủng hoảng lạm phát đã làm trì hoãn điều này, song cũng thừa nhận rằng BRICS có những điểm yếu riêng cần phải lo lắng.

Ahmad nói: “Nếu bạn nhìn vào việc đưa các thành viên bổ sung vào BRICS, bất kể chúng ta đang nói đến nền kinh tế nào, chúng ta vẫn đang nói về các nền kinh tế mới nổi”. “Các thị trường mới nổi ẩn chứa nhiều điều khó đoán trước”.

Một sáng kiến của BRICS gần đây nhận được nhiều sự chú ý là hệ thống chuyển khoản liên ngân hàng mới đang được Nga xây dựng. Giống như Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới (CIPS) của Trung Quốc, đây được dự định là một giải pháp thay thế cho SWIFT.

Adam Button, Trưởng phòng Chiến lược tiền tệ tại Forexlive.com, cho biết: “Phần lớn thế giới luôn bị đe dọa bởi các lệnh trừng phạt của Mỹ hoặc Châu Âu và sẽ có lợi khi tạo ra một hệ thống thay thế”.

Nhưng ông Button cho biết ngay cả khi các hệ thống này hoạt động và được sử dụng rộng rãi, điều này thực sự có thể giúp củng cố vị thế của đồng đô la trong tài chính quốc tế, ngay cả trong số các quốc gia bị Mỹ và các đồng minh trừng phạt. Ông nói: “Thành thật mà nói, nó vẫn có thể có rủi ro”. Do đó, CIPS dự đoán sẽ chưa sớm kết nối với SWIFT.

Theo ông Millman, hệ thống thanh toán mới sẽ tạo cơ hội cho vàng. “Nếu thực sự có một giải pháp thay thế cho SWIFT, tôi nghĩ điều đó có thể sẽ có lợi cho vàng”. “Nếu có một điều chúng tôi biết thì đó là những quốc gia đó đã tích lũy rất nhiều vàng. Họ coi vàng là tài sản dự trữ trung lập, thứ có thể được sử dụng để thanh toán. Ngay cả khi có vấn đề về niềm tin khi sử dụng tiền tệ của nhau, vàng vẫn có thể hoàn thành vai trò mà đồng đô la có xu hướng đóng vai trò là tiền tệ trung gian.”

Ông Button cho rằng sẽ có một số rủi ro giảm giá đối với sự thống trị của đồng đô la từ hệ thống thanh toán mới này, nhưng có thể sẽ chỉ ở mức hạn chế. “Giả sử cái này đã được chế tạo và nó hoạt động được,” “Đó là một phần của sự rời xa hệ thống bằng đồng đô la Mỹ, có thể là sự xói mòn cực kỳ chậm của hệ thống đồng đô la Mỹ.”

Một trong những điều thu hút sự chú ý lớn nhất của BRICS trong những năm qua là ý tưởng về một loại tiền tệ chung cho khối và dự án đã nhận được sự thúc đẩy lớn sau khi tài sản bằng đồng đô la Mỹ của Nga bị đóng băng vào tháng 2 năm 2022. Điều này có thể hình thành của một loại tiền tệ chung hoàn toàn mới như đồng euro, có thể được hỗ trợ bằng vàng hoặc nó có thể đi theo mô hình hiện tại của Mỹ, nơi đồng tiền của thành viên mạnh nhất trở thành phương tiện trao đổi trên thực tế trong khối.

Trong khi hệ thống tài chính đa cực để phù hợp với trật tự chính trị đang nổi lên có sức hấp dẫn riêng, thì sức mạnh áp đảo của đồng đô la Mỹ không chỉ được phát huy trong lĩnh vực tài chính, như các sự kiện gần đây đã chứng minh rõ ràng. Ahmad chỉ ra rằng điều này tạo ra một rào cản lớn khác mà bất kỳ đồng tiền đối thủ tiềm năng mới nào cũng phải đối mặt. Thị trường vốn cũng là một phần trong câu chuyện của ngân hàng trung ương đối với hệ thống tài chính để BRICS trở thành đồng tiền dự trữ hoặc một tiền tệ đối thủ thực sự.

Do đó, mặc dù có niềm tin vào tương lai của BRICS, song ông Ahmad nói rằng khối này sẽ khó có thể sớm đưa ra một loại tiền tệ cạnh tranh.

“Nó cần phải có chiều sâu thể chế của thị trường vốn. Nó cần cung cấp các tài sản khác nhau cho các nhà đầu tư tổ chức. Và nó cũng phải là thứ mà các ngân hàng trung ương sẵn sàng cung cấp cổ phần của họ. Đó là những yếu tố ngăn cản các loại tiền tệ khác thách thức đồng đô la Mỹ.”

Giải thích cho điều này, ông Button nói rằng một trong những vấn đề với câu chuyện về tiền tệ là nhiều người hiểu sai dự trữ tiền tệ thực sự là gì.

Ông nói: “Chúng tôi coi đó là tiền mặt trong tài khoản ngân hàng, hoặc tiền mặt vật chất, nhưng dự trữ tiền tệ được giữ dưới dạng nợ. “Khi bạn nắm giữ dự trữ tiền tệ bằng đô la Mỹ, những gì bạn thực sự đang nắm giữ là Trái phiếu kho bạc, tín phiếu kho bạc. Và sức mạnh cơ bản của điều đó là tính thanh khoản khổng lồ trên thị trường đó.”

Button cho biết ngay cả tổng số nợ quốc tế không tính bằng USD tốt nhất hiện có cũng không thể cạnh tranh về mặt thanh khoản, và điều này bao gồm cả khoản nợ của các nền kinh tế phát triển còn lại trên thế giới, trong khi các thành viên BRICS là các nền kinh tế đang phát triển có nền kinh tế phát triển thấp hơn, trái phiếu chính phủ rủi ro hơn.

Ông nói: “Không có gì gần giống như vậy, và đặc biệt là không có gì mà bạn có thể di chuyển ra vào qua biên giới”. “Ngay cả đồng Euro, dù lớn như thế nào, cũng là một vấn đề vì bạn phải gánh nợ quốc gia, và sau đó bạn lo lắng về chênh lệch giá [trái phiếu giữa các quốc gia]. Và không có thị trường nào trong số đó có tính thanh khoản cao như Trái phiếu Kho bạc Mỹ.”

Câu chuyện về sự tăng giá và chững lại của đồng euro minh họa cho những vấn đề mà dự án tiền tệ BRICS sẽ gặp phải. Đồng tiền chung mới sáng bóng của châu Âu đã có tác dụng rất lớn khi nó được ra mắt: Các quốc gia thành viên là những nước láng giềng gần gũi về mặt địa lý. Họ đã không gây chiến với nhau trong 50 năm. Và họ đã xây dựng một mạng lưới rộng lớn các hiệp ước và thỏa thuận thương mại ràng buộc lợi ích lâu dài của họ với nhau. Các thành viên BRICS có thể dựa vào những loại trái phiếu chung này không?

Ngoài biên giới châu Âu, môi trường toàn cầu cũng thuận lợi cho đồng euro. Họ tung ra loại tiền tệ mới của mình vào thời điểm tương đối yên bình trên toàn cầu sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc. Nga và các nước thuộc khối Xô Viết cũ là những đối tác thương mại mới ngay bên cạnh với tiềm năng to lớn chưa được khai thác. Và họ có cộng đồng quốc tế, bao gồm cả Mỹ, cam kết hoàn toàn với toàn cầu hóa và thương mại tự do.

Đồng euro được ra mắt vào ngày 1 tháng 1 năm 1999 và hầu hết đều đồng ý rằng nó đã hoạt động rất tốt đối với các thành viên và trên trường quốc tế. Nó vẫn giữ được giá trị so với đồng đô la Mỹ và tỷ trọng dự trữ ngoại hối của nó khiến nó đứng thứ hai trên thế giới, chỉ sau đồng bạc xanh. Nhưng ngay cả sau một phần tư thế kỷ trong một môi trường rất được hỗ trợ, nó vẫn xếp ở vị trí thứ hai nhưng cách rất xa vị trí thứ nhất.

Ahmad lưu ý: “Có thời điểm nó đã thu hẹp khoảng cách. “Nhưng một vấn đề là không có sự tiêu chuẩn hóa thị trường vốn về thu nhập cố định. Bạn có thể mua trái phiếu Đức ở một mức giá, nhưng sau đó mua trái phiếu Hy Lạp ở một mức giá khác. Rõ ràng, nếu bạn theo dõi lịch sử của Liên minh châu Âu, trái phiếu Hy Lạp có rủi ro cao hơn ở một thời điểm nào đó trong quá khứ.”

Ahmad nói rằng khi Liên minh châu Âu mở rộng từ các quốc gia cốt lõi như Đức, Pháp, Ý và Tây Ban Nha và bắt đầu bổ sung thêm các thành viên yếu hơn, “có một số vấn đề khác nhau xảy ra trên khắp ngân hàng trung ương, về xung đột lợi ích, về tiêu chuẩn hóa hệ thống quản lý” kết hợp lại để ngăn đồng euro trở thành đồng tiền dự trữ thế giới.

Ông nói: “Euro ở vị trí thứ hai, nhưng đồng đô la Mỹ có giá trị cao hơn gấp đôi so với đồng euro trong dự trữ quốc tế”. “Đồng đô la Mỹ vẫn chiếm tới 90% tổng số giao dịch ngoại hối, đây là một thị trường có giá trị doanh thu khoảng 7 nghìn tỷ mỗi ngày.”

“Nếu bạn lấy ví dụ về việc tiêu chuẩn hóa các công cụ và sản phẩm tài chính khác nhau bị ảnh hưởng như thế nào khi thêm các thành viên ngoại vi hoặc kém mạnh hơn về kinh tế vào nhóm, hãy tưởng tượng điều gì có thể xảy ra nếu giả sử có hệ thống tiền tệ BRICS,” ông nói.

Ông Button nói: “Toàn bộ hệ sinh thái được xây dựng xung quanh đồng tiền Mỹ dựa trên nợ và để thay thế đồng tiền Mỹ, cần phải có một khoản nợ tốt hơn”. “Để làm được điều đó sẽ cần đến sự biến động toàn diện của tất cả các nền kinh tế này. Không phải nói là không thể, nhưng thực sự cách duy nhất để điều đó có thể xảy ra là một sự xáo trộn lớn nào đó ở Mỹ, chẳng hạn như một cuộc nội chiến, hoặc siêu lạm phát, một điều gì đó ở mức độ đó. Có thể sẽ có một cuộc chiến tranh toàn cầu nào đó...”

Ahmad nói: “Hiện tại, tất cả đều khá ổn. “Tôi không nói điều gì đó có thể không thể xảy ra và tôi chắc chắn không nói rằng đồng đô la không cần đối thủ. Nhưng một lần nữa, điều này đã được nói đến trong hơn 50 năm qua, và tất cả những gì chúng ta thấy trên thị trường tài chính là Mỹ tiếp tục là một thế giới khác biệt so với bất kỳ quốc gia ngang hàng nào, xét về độ sâu của các công cụ được cung cấp, xét về mặt tính thanh khoản mà các nhà đầu tư tổ chức được hưởng, xét về mặt các ngân hàng trung ương theo tường thuật của Cục Dự trữ Liên bang.”

“Mỹ đã thành công trong việc tạo ra một hệ thống rất phức tạp và cực kỳ mạnh mẽ”.

Và mặc dù có thể nói rằng hệ thống chính trị của Mỹ đã trở nên thiển cận và bảo hộ hơn trong 10 năm qua, nhưng khi nói đến hệ thống tài chính, Ahmad cho rằng nó không hề như vậy.

Ông nói: “Bạn chỉ cần nhìn vào những gì đã xảy ra với đồng đô la Mỹ, trái phiếu kho bạc nắm giữ, hỗ trợ của tổ chức, v.v. trong thời kỳ Covid”. “Bất cứ khi nào có một cuộc khủng hoảng trên thế giới, mọi người đều đổ xô vào đồng đô la Mỹ.”

Ahmad cho biết câu chuyện tương tự khi bạn nhìn vào dự trữ quốc tế: Khi tình hình trở nên khó khăn, thế giới mua trái phiếu Kho bạc Mỹ. “Tôi luôn thấy những tiêu đề này về việc ‘việc nắm giữ đồng đô la đã giảm.’ Nếu bạn nhìn vào góc độ lịch sử, lượng đô la nắm giữ vẫn nhiều hơn so với 25 năm trước. Đồng thời, thị trường vốn phát triển, người vay và giao dịch cũng tăng trưởng. Quy mô và chiều sâu của nền kinh tế thế giới đã tăng lên.”

“Bất chấp rất nhiều sự phát triển trong nền tài chính thế giới, sự phát triển của các nền kinh tế thế giới, thương mại toàn cầu, v.v., đồng đô la vẫn có thể mở rộng quy mô để duy trì sức mạnh thống trị nhất trong nền tài chính thế giới.”

Và không phải tất cả sự tăng trưởng này diễn ra độc lập và đồng đô la Mỹ đã theo kịp, đến mức sự tăng trưởng đang diễn ra trên nền tảng của đồng bạc xanh. “Đó là lý do tại sao tôi nói về tầm quan trọng của việc tiêu chuẩn hóa sản phẩm,” ông nói. “Bởi vì đồng đô la là một tiêu chuẩn. Nó đã đặt ra tiêu chuẩn.”

Ahmad cho biết, việc đạt được vị thế đồng tiền dự trữ quốc tế có thể phải mất nhiều thập kỷ vì bất kỳ loại tiền tệ nào của BRICS cũng sẽ phải đối mặt với vị thế bá chủ của đồng đô la Mỹ vốn đã tồn tại kể từ Thế chiến thứ hai khi nó vượt qua đồng bảng Anh.

Sự phát triển của đồng đô la Mỹ trong những thập kỷ qua và sự phát triển đồng thời của Mỹ với tư cách là siêu cường kinh tế và quân sự ưu việt, trùng hợp với sự suy giảm của vàng với tư cách là nền tảng định giá tiền tệ. Khi nền tảng bên dưới hệ thống tiền tệ toàn cầu bắt đầu thay đổi một lần nữa, liệu vàng có thể tái xuất hiện như một tài sản quan trọng hỗ trợ các hệ thống tiền tệ cạnh tranh?

Theo ông Millman, nếu các quốc gia trên thế giới bắt đầu hợp nhất thành các phe tiền tệ riêng biệt với vàng là cốt lõi, Châu Âu sẽ liên kết chặt chẽ hơn với Mỹ, kể cả Canada cũng sẽ liên kết chặt chẽ hơn với Mỹ về mặt đó, vì thực tế là ngân hàng trung ương của họ không còn sở hữu bất kỳ loại vàng nào nữa. Mexico cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc này, vì họ thực hiện phần lớn hoạt động thương mại với Mỹ, họ là một trung tâm sản xuất lớn và là nguồn cung cấp kim loại quý lớn như một nguồn tài nguyên thiên nhiên. Những điều đó có thể sẽ thách thức đồng tiền dựa trên vàng của BRICS. “Ngay cả khi nó được áp dụng cho một loại hệ thống thương mại được hỗ trợ bằng vàng nào đó, miễn là Mỹ có số vàng như họ nói, rất khó để tưởng tượng rằng họ sẽ không có vị trí dẫn đầu trong bất kỳ hệ thống thay thế nào xuất hiện”, ông Millman nói.

Đây là một điểm cơ bản thường bị bỏ qua trong cuộc thảo luận về hoạt động mua vàng của các ngân hàng trung ương và về việc tăng dự trữ vàng để giảm dự trữ USD. Về vấn đề này, các nhà phân tích cho biết Mỹ không mua vàng để hỗ trợ đồng tiền của họ như các quốc gia khác bởi vì đồng đô la đã tăng so với các loại tiền tệ khác. Nhưng nếu Mỹ muốn hoặc cần tham gia vào cơn sốt vàng của ngân hàng trung ương đang diễn ra, họ sẽ bắt đầu từ vị trí vượt trội áp đảo ngay từ ngày đầu, với trữ lượng vàng lớn nhất hành tinh.

Theo dữ liệu mới nhất của Hội đồng Vàng Thế giới, Mỹ có hơn 8.1333 tấn vàng trong kho dự trữ của ngân hàng trung ương, so với 2.333 của Nga và 2.235 của Trung Quốc. Kết hợp lại, tổng số dự trữ của các quốc gia nói trên chỉ bằng một nửa so với của Mỹ. Ngay cả khi cộng thêm trữ lượng vàng dự trữ quốc gia của các thành viên BRICS khác (không có số liệu chính thức về Iran và Ethiopia), tổng số 6.149,44 tấn vẫn chưa bằng số vàng dự trữ của Mỹ.

Nếu chúng ta cộng dự trữ quốc gia của các quốc gia thành viên EU và Mexico (Canada không có) cùng với dự trữ của Mỹ, “khối phương Tây” này sẽ có tổng cộng gần 20.000 tấn. Con số này cao hơn gấp ba lần dự trữ của các quốc gia BRICS và không bao gồm Thụy Sĩ không thuộc EU (1.040), cũng như sự tham gia gần như chắc chắn của các đối tác kinh tế và quân sự trung thành là Anh (310,29), Nhật Bản (845,97), Hàn Quốc (104,45), Australia (79,85)…

Theo ông Millman, trong trường hợp cần thiết, Mỹ có thể dễ dàng sử dụng một phần nguồn dự trữ khổng lồ của mình để hỗ trợ Canada, Mexico và các đồng minh có ít vàng khác trong quá trình chuyển đổi sang hệ thống mới này và các nước EU đã và đang nỗ lực để đạt được điều đó. năm để nâng tỷ lệ vàng lên 4% tổng trữ lượng.

Với đồng tiền mạnh nhất, thị trường nợ lớn nhất và có tính thanh khoản cao nhất cũng như khả năng tiếp cận năng lượng và tài nguyên thiên nhiên của lục địa, vị thế của Mỹ trong 10 đến 15 năm tới khó có thể thay đổi thực trạng hiện nay là xoay quanh việc kiểm soát nguồn cung vàng toàn cầu. Mỹ có thể coi vàng như một phương tiện đầu tư, một kho lưu trữ giá trị, như một biện pháp phòng ngừa lạm phát. Vàng có thể được mua và bán như bất kỳ tài sản nào khác.

Về phía Trung Quốc, một thành viên sáng lập của BRICS, nước này đang rất tích cực mua vàng dự trữ. Nếu Trung Quốc tiếp tục mua vàng với tốc độ hiện tại đồng thời kiểm soát tỷ lệ sản xuất vàng ngày càng tăng trong và ngoài nước, thì khả năng cao là đồng Nhân dân tệ sẽ vươn lên vị trí là tiền tệ của nhóm BRICS.