Theo Bộ NN-PTNT, kim ngạch XK các mặt hàng nông, lâm, thủy sản trong năm 2009 ước đạt hơn 15,2 tỷ USD, vượt chỉ tiêu 14 tỷ USD Chính phủ đề ra và vượt xa ngưỡng xấu nhất mà các chuyên gia dự báo hồi đầu năm là 11 tỷ USD.
Các chuyên gia kinh tế cho rằng, để đạt được những thành công trên chính là nhờ các DN đã đoán trước được những khó khăn trong năm 2009 nên đã chủ động tìm kiếm các thị trường mới thông qua nhiều kênh khác nhau. Ngoài các thị trường truyền thống như Trung Quốc, ASEAN, Nga, các nước Đông Âu, hàng hóa nông sản VN bước đầu đã thâm nhập những thị trường đầy tiềm năng và cũng rất khó tính như EU, Mỹ... Và nếu biết cách đi đúng hướng thì thành công chắc chắn không chỉ đến một lần...
Nông, lâm, thuỷ vượt ngưỡng XK
Theo Bộ NN-PTNT, đến hết tháng 10, tổng kim ngạch XK toàn ngành nông - lâm - thuỷ sản đạt mốc 12,674 tỷ USD - giảm 9% so với năm 2008. Các sản phẩm nông sản vẫn dẫn đầu XK với mức gần 6,6 tỷ USD. Mặt hàng XK chủ lực vẫn là gạo - hiện đạt 5,4 triệu tấn, kim ngạch trên 2,4 tỷ USD. Tuy nhiên, nhiều mặt hàng nông sản khác như cà phê, cao su, hạt điều lại chững lại. Bộ Công Thương cho biết, kim ngạch xuất khẩu cà phê năm 2009 có thể đạt con số 1,6 tỷ USD.
Trong các mặt hàng nông sản XK chủ lực của VN hiện nay, thủy sản được cho là có nhiều tiềm ẩn rủi ro nhất do thị trường xuất khẩu không ổn định, thường xuyên bị kiện chống bán phá giá, có sản phẩm tồn dư lượng kháng sinh cao. Các chuyên gia cho rằng, thuỷ sản cần có cơ chế kiểm soát chặt chẽ hơn so với lúa gạo, bởi thuỷ sản có tới hơn 80 mặt hàng và cần tập trung vào một số thị trường ổn định. Đồng thời cần có cơ chế quản lý theo định hướng giá sàn xuất khẩu và giá hướng dẫn thu mua nguyên liệu, đặc biệt là mặt hàng cá tra.
Hướng XTTM mới
Ngoài những lý do về mặt hàng XK, một khó khăn khác cũng được các DN đặt ra, đó là “đói” thông tin thị trường. Một DN cho biết: “Có thông tin thật đầy đủ và chính xác thì mới có thể giúp DN định hướng tốt về hoạt động XK, nhưng chúng tôi hiện rất thiếu thông tin, cả thông tin về bạn hàng và thị trường. Không có được thông tin chính thống, DN phải mua thông tin từ phía nước ngoài. Kinh phí mua thông tin rất đắt, lên tới cả chục nghìn USD nhưng nhiều khi cũng không thật sự cập nhật.
Trên thực tế, thông tin lớn nhất về thị trường có lẽ chỉ có các thương vụ VN ở nước ngoài mới có thể cung cấp được đầy đủ nhất. Nhưng trên thực tế, theo các DN lượng thông tin họ nhận được từ các thương vụ khá khiêm tốn. Hiện, Bộ Công Thương có thương vụ ở 55 nước, Vụ Thị trường ngoài nước, Cục Xúc tiến thương mại, Trung tâm thông tin thương mại, công nghiệp, Cổng thông tin thị trường ngoài nước... Nhưng những thông tin ở các địa chỉ này lại chưa thỏa mãn được nhu cầu của DN.
Thời gian qua nhiều DN XK đã phối hợp với các DN du lịch để tìm kiếm thị trường mới. Câu chuyện mới đây Bộ NN-PTNN giao cho Cty cổ Phần Đầu tư Thương mại và DL Hạ Long (Vietsun Travel), hiện đang là thành viên chính thức của VCCI, là đơn vị chuyên tổ chức các sự kiện, tổ chức hội thảo kết hợp với du lịch khảo sát thương mại, mở rộng thị trường ngoài nước, tìm kiếm các đối tác nước ngoài cho các DN trong nước, đẩy mạnh XK nông sản là một ví dụ điển hình về hình thức XTTM mới.
Bà Nguyễn Thị Ngọc Dung - Phó Giám đốc Vietsun Travel khuyên rằng, trước những khó khăn chung về thị trường, không còn cách nào khác các DN nên chủ động tìm kiếm thị trường để tìm hướng ra cho sản phẩm của mình. Hơn bao giờ hết, câu “mắt thấy, tai nghe” thực sự rất phù hợp trong bối cảnh hiện nay. “Sở dĩ một số bộ, ngành chỉ định các DN du lịch kết hợp làm XTTM vì trên thực tế hiện nay, đối tượng của tour du lịch, nhất là các nước Châu Âu chủ yếu là các doanh nhân. Họ đi tìm đối tác, cơ hội kinh doanh song cũng không bỏ lỡ cơ hội tham quan những địa danh thắng cảnh nối tiếng thế giới. Sẽ là rất tốt nếu các doanh nhân đích thân sang tìm hiểu thị trường và tìm đối tác thông qua các tour du lịch” - Bà Dung khẳng định.