Một trong những yêu cầu của Nhật Bản trong đàm phán về Hiệp định Đối tác kinh tế với Việt Nam – EPA (dự kiến kết thúc vào cuối năm nay và có hiệu lực ngay sau đó) là hàng dệt may Việt Nam xuất sang Nhật Bản phải đạt tiêu chí xuất xứ “hai công đoạn”. Có nghĩa là hàng dệt may xuất sang Nhật phải được sản xuất từ nguyên phụ liệu trong nước, hoặc của Nhật hoặc của các nước ASEAN.
Đây được xem là một bài toán khó đối với ngành dệt may Việt Nam. Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương, nếu không thực hiện theo tiêu chí trên, thì xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam vào thị trường Nhật sẽ bị giảm mạnh, do không thể cạnh tranh được với các cường quốc xuất khẩu dệt may vốn đang được hưởng mức thuế suất thuế xuất khẩu 0% khi xuất sang thị trường Nhật. Cái khó nhất đối với ngành dệt may Việt Nam là đến thời điểm này, Nahạt Bản đã đạt được tiêu chí xuất xứ “hai công đoạn” đối với mặt hàng dệt may trong EPA ở cả 6 nước ASEAN (Singapore, Malaysia, Philippines, Brunei, Indonesia, Thái Lan) và các nước này đều đã được hạ thuế suất thuế xuất khẩu xuống 0%.
Hành trình để được hưởng ưu đãi từ EPA của các doanh nghiệp dệt may Việt Nam lại không đơn giản, bởi ngành dệt may Việt Nam phụ thuộc lớn vào nguồn nguyên phụ liệu nhập khẩu, nhất là khi trên 80% nguồn nguyên phụ liệu được nhập khẩu này lại không được nhập từ Nhật và ASEAN.
Thị trường nhập khẩu sản phẩm dệt may của Nhật Bản rất lớn. Đứng đầu là Trung Quốc với tỷ trọng 73,6%, tiếp đến là EU 8,1%, Mỹ 2,5%, Đài Loan 1,3%, ASEAN chiếm 7,5% và Việt Nam hiện là đối tác lớn nhất của Nhật Bản trong khối ASEAN với lượng hàng dệt may xuất khẩu chiếm 34,4% trong khối.
Theo các chuyên gia thương mại, tại thời điểm này, để giữ vững mục tiêu xuất khẩu, giải pháp nhằm làm tăng thị phần hàng dệt may Việt Nam tại Nhật Bản là sử dụng quy tắc cộng gộp ASEAN-Nhật Bản (AJCEP) bằng cách dùng nguyên liệu để nhập khẩu từ các nước ASEAN, hoặc từ NhậtBẢn để sản xuất hàng may mặc Việt Nam. Nếu thực hiện phương án này, thì sẽ đáp ứng được tiêu chí mà Nhật Bản đưa ra và ngành dệt may Việt Nam sẽ được hưởng mức thuế suất thuế xuất khẩu 0%, vừa cạnh tranh được về giá với hàng Trung Quốc (do hàng Trung Quốc không được giảm thuế), vừa cạnh tranh được với các nước ASEAN khác (về chất lượng, giá cả).
Ưu điểm của việt thực hiện quy tắc xuất xứ cộng gộp là giúp ngành dệt may Việt Nam dễ dàng đáp ứng các tiêu chí theo đề xuất của Nhật Bản, đồng thời thúc đẩy mở rộng nguồn nguyên liệu dệt trong ASEAN và Nhật Bản. Sâu xa hơn của việc thực hiên quy tắc xuất xứ cộng gộp là góp phần tăng cường hơp tác trong ASEAN; tăng cường thị phần trên thị trường Nhật, đem lại lợi nhuận cao hơn cho ngành dệt may; tăng cường tính cạnh tranh toàn cầu của ngành dệt may Việt Nam, tạo thêm nhiều công ăn việc làm mới và thu hút đầu tư của Nhật Bản vào ngành dệt ởViệt Nam.
Các chuyên gia thương mại cũng đưa ra giả thiết rằng, khi EPA có hiệu lực, giả dụ trong trường hợp 10% kim ngạch nhập khẩu hàng may mặc của Trung quốc được thay thế bằng kim ngạch nhập khẩu hàng may mặc của Việt Nam trên thị trường Nhật Bản, thì kim ngạch xuất khẩu mặt hàng quần áo dệt kim Việt Nam sang Nhật Bản dự kiến tăng khoảng 279%, từ 465 triệu USD (năm 2007) lên 1.299 triệu USD và kim ngạch xuất khẩu mặt hàng quần áo từ vải dệt thoi của Việt Nam sẽ tăng 909%, từ 113 triệu USD (năm 2007) lên 1,027 tỷ USD.
(Đầu tư)