Trao đổi với Reuters, hai giám đốc điều hành ngành hàng không và các nguồn tin am hiểu về các thương vụ đang diễn ra cho biết các hãng đang chuyển hướng sang sở hữu cổ phần nhỏ hơn để cắt giảm chi phí cũng như tránh sự giám sát chặt chẽ từ cơ quan quản lý.
Xu hướng này đánh dấu sự thay đổi trong chiến lược của các hãng hàng không Châu Âu, vốn đang tìm cách thống nhất thị trường phân mảnh để cạnh tranh với các đối thủ tại Mỹ - nơi ngành hàng không đã hợp nhất mạnh mẽ, cũng như với các hãng hàng không khổng lồ được nhà nước hậu thuẫn ở Trung Đông.
Gần đây, các thương vụ nhỏ diễn ra ngày càng nhiều. Tháng trước, hãng hàng không Lufthansa đã mua 10% cổ phần của hãng airBaltic (Lavita), với giá 14 triệu euro (14,72 triệu USD) nhằm củng cố thỏa thuận thuê chuyến, giúp hãng dễ dàng chia sẻ máy bay, phi công và phi hành đoàn.
Hãng hàng không Air France-KLM và Lufthansa cũng đang cân nhắc mua khoảng 20% cổ phần của hãng Air Europa (Tây Ban Nha) sau khi tập đoàn IAG, chủ sở hữu British Airways, từ bỏ kế hoạch mua lại toàn bộ vào năm 2024 sau nhiều năm đàm phán. Theo một nguồn tin, giá trị của thương vụ này nằm trong khoảng 200-240 triệu euro.
Trong khi đó, hãng hàng không TAP của Bồ Đào Nha – một mục tiêu tiềm năng cho thương vụ mua lại toàn bộ và được định giá khoảng 1 tỷ USD – hiện đang đàm phán để bán dưới 50% cổ phần. Air France-KLM là một trong những hãng quan tâm đến thương vụ này, và giám đốc điều hành của họ gần đây tuyên bố sẵn sàng đưa ra đề xuất mua lại một phần cổ phần trong quá trình tư nhân hóa của TAP.
Theo Dudley Shanley, chuyên gia phân tích tại Goodbody, xu hướng mua cổ phần nhỏ đang diễn ra phổ biến hơn ở Châu Âu, dù ông vẫn tin rằng quá trình hợp nhất thị trường sẽ tiếp tục. Ông Shanley cho biết: "Các khoản đầu tư nhỏ giúp giảm gánh nặng pháp lý và sự giám sát trong ngắn hạn, nhưng đồng thời cũng hạn chế khả năng khai thác tối đa lợi ích doanh thu và chi phí".
Giới chức Châu Âu lo ngại rằng các vụ sáp nhập lớn sẽ đẩy giá vé máy bay lên cao và gây bất lợi cho người tiêu dùng, như trường hợp thương vụ IAG-Air Europa bị đình trệ. Hãng hàng không Lufthansa, sau hơn một năm đàm phán với Ủy ban châu Âu về các điều kiện nhượng bộ, cuối cùng đã đạt được thỏa thuận mua 41% cổ phần của hãng hàng không ITA Airways của Ý với giá 325 triệu euro vào tháng 1 năm nay.
Chuyên gia hàng không James Halstead nhận định rằng việc sở hữu cổ phần nhỏ giúp các hãng tốn ít chi phí hơn để "thăm dò thị trường". Ông cũng bổ sung rằng quy trình phê duyệt từ Tổng cục Cạnh tranh của Ủy ban châu Âu ngày càng trở nên "phức tạp và tốn kém".
"Thủ tục phê duyệt đối với một trong ba tập đoàn hàng không lớn kiểm soát 60% lưu lượng bay vào và ra khỏi Châu Âu ngày càng trở nên nặng nề," ông Halstead cho biết.
Rủi ro tiềm ẩn
Các giám đốc điều hành hàng không từ lâu đã kêu gọi hợp nhất ngành hàng không Châu Âu nhằm hỗ trợ các hãng hàng không nhỏ đang gặp khó khăn, vốn tiêu tốn nhiều ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, trong bối cảnh quy định ngày càng chặt chẽ, các thương vụ nhỏ và thỏa thuận hợp tác thương mại, như chia sẻ mạng lưới đường bay, đang trở thành lựa chọn hấp dẫn hơn.
Các thương vụ sở hữu cổ phần dưới 20% giúp tránh được sự giám sát chặt chẽ từ cơ quan quản lý. Điển hình là hãng hàng không Air France-KLM đã hoàn tất việc mua 19,9% cổ phần của hãng Scandinavian Airlines vào tháng 8/2024 mà không gặp nhiều rào cản pháp lý.
Tuy nhiên, chiến lược này không phải lúc nào cũng mang lại hiệu quả. Trước đây, hãng hàng không Etihad Airways của Abu Dhabi từng đầu tư vào nhiều hãng hàng không thông qua cổ phần thiểu số, như Air Berlin và Aer Lingus, nhưng kết quả lại không như mong đợi và khiến họ thiệt hại tài chính nặng nề. Cuối cùng, hãng này đã phải rút khỏi các khoản đầu tư, bao gồm cả Alitalia – hãng hàng không hiện đã phá sản.
Trong khi đó, một nguồn tin thân cận với các cuộc đàm phán về Air Europa cảnh báo rằng, mặc dù các thỏa thuận hợp tác thương mại mang lại lợi ích, nhưng chúng cũng có thể khiến cơ quan quản lý chống độc quyền giám sát chặt chẽ hơn và do đó cần được thiết kế một cách cẩn trọng.
Theo công ty tư vấn Bernstein, sáu hãng hàng không lớn nhất Châu Âu hiện đang kiểm soát 72% công suất vận tải hàng không của khu vực. Điều này có thể khiến các cơ quan quản lý càng ít sẵn sàng phê duyệt các thương vụ sáp nhập lớn hơn trong tương lai.
Ông James Halstead kết luận: “Mục tiêu của việc hợp nhất là giảm bớt cạnh tranh, nhưng đôi khi việc cắt giảm cạnh tranh lại không có lợi cho người tiêu dùng. Vì vậy, có thể các cơ quan quản lý đã đúng khi hạn chế hoặc thu hẹp khả năng thực hiện các vụ sáp nhập toàn diện.”