Xuất khẩu gạo giảm cả lượng và giá
Theo ông Nguyễn Anh Sơn - Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), bối cảnh kinh tế, thương mại toàn cầu thời gian qua tiếp tục diễn biến phức tạp, tạo sức ép lớn lên hoạt động xuất khẩu của Việt Nam, trong đó có mặt hàng gạo.
Ông Nguyễn Anh Sơn cho biết, chính sách bảo hộ xuất hiện trở lại ở nhiều nước dưới các hình thức khác nhau. Các nước phát triển ngày càng quan tâm nhiều đến các vấn đề an toàn cho người tiêu dùng, phát triển bền vững, chống biến đổi khí hậu, từ đó dựng lên những tiêu chuẩn và quy định mới với các sản phẩm nhập khẩu.
Trước bối cảnh đó, Bộ Công Thương đã chủ động phối hợp với các Bộ, ngành liên quan, bám sát tình hình quốc tế, trong nước để có những phản ứng chính sách kịp thời, hiệu quả. Đồng thời, Bộ đã triển khai thực hiện nhiều giải pháp hữu hiệu nhằm hỗ trợ các hiệp hội, ngành hàng, cộng đồng doanh nghiệp phát triển sản xuất kinh doanh, thúc đẩy xuất khẩu.
Theo số liệu thống kê sơ bộ của cơ quan Hải quan, trong 11 tháng năm 2025, xuất khẩu gạo đạt hơn 7,53 triệu tấn gạo với trị giá trên 3,85 tỷ USD, giá xuất khẩu bình quân đạt 511,09 USD/tấn; giảm 10,9% về lượng và giảm 27,4% về trị giá so với cùng kỳ năm 2024 - năm xuất khẩu gạo cao nhất từ trước tới nay.
Bên cạnh đó, một số thị trường ghi nhận sự sụt giảm so với cùng kỳ như: Indonesia (giảm gần 96,38%), Malaysia (giảm 32,5%). Tuy nhiên, lượng gạo xuất khẩu gia tăng tại các thị trường Ghana (tăng 52,64%), Trung Quốc (tăng 165,14%), Bangladesh (tăng gấp 238,48 lần) và Senegal (tăng khoảng 73 lần)… đã bù đắp cho sự sụt giảm của các thị trường Indonesia, Cuba, Malaysia...
Theo đánh giá của đại diện Hiệp hội Lương thực Việt Nam, sự tăng trưởng ở các thị trường châu Phi cùng với đà phục hồi của thị trường Trung Quốc đã góp phần bù đắp phần lớn sụt giảm tại thị trường Philippines, Indonesia, Malaysia …
Trước tình hình trên, ông Trần Quốc Toản – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu - Bộ Công Thương nhận định xuất khẩu gạo năm 2026 sẽ chịu tác động từ các yếu tố: Philippines dự kiến quay trở lại nhập khẩu từ tháng 01/2026 mặc dù có sự thay đổi về thuế nhập khẩu gạo và có khả năng thay đổi quy định về nhập khẩu gạo nhưng là yếu tố thúc đẩy xuất khẩu gạo của Việt Nam trong năm tới.
Cùng với đó, sự quay trở lại nhập khẩu từ các thị trường truyền thống như: Trung Quốc, Bangladesh, châu Phi; tín hiệu thị trường từ các thỏa thuận thương mại gạo giữa Việt Nam và các nước; chất lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam ngày càng được nâng cao gia tăng khả năng cạnh tranh gạo Việt Nam trên thị trường thế giới.
Kiến nghị nhiều giải pháp
Theo ông Nguyễn Anh Sơn, hội nghị nhằm rà soát, đánh giá tình hình xuất khẩu gạo trong thời gian qua; nhận diện những khó khăn, vướng mắc trước mắt cũng như lâu dài của Hiệp hội, doanh nghiệp trong sản xuất và xuất khẩu; bàn các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, đẩy mạnh xuất khẩu gạo trong thời gian tới, nhất là trong bối cảnh Philippines ngừng nhập khẩu gạo tới 31/12/2025.
Trong bối cảnh sản xuất, tiêu thụ và xuất khẩu hiện nay, ông Lê Thanh Tùng – Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam đã đề nghị: Cần xác định lúa gạo là hàng hóa đặc biệt cần được theo dõi chặt chẽ vừa đảm bảo tiêu thụ trong nước và an ninh lương thực vừa đáp ứng nhu cầu xuất khẩu có hiệu quả; liên kết xây dựng vùng nguyên liệu ổn định đáp ứng yêu cầu an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, ổn định chất lượng, xây dựng thương hiệu; Đồng thời, cần xác định sản xuất đáp ứng theo yêu cầu, tiêu chuẩn và số lượng của các quốc gia nhập khẩu.
Trên cơ sở đó, ông Tùng kiến nghị Hiệp hội Lương thực Việt Nam và các doanh nghiệp thành viên hợp tác với hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam xây dựng thí điểm một số vùng nguyên liệu đạt chuẩn theo tiêu chí của đề án 1 triệu ha…
Còn đối với hoạt động tận dụng các ưu đãi từ Hiệp định thương mại tự do, ông Ngô Chung Khanh – Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương đã chỉ ra hạn chế của các thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo của Việt Nam trong việc tận dụng các ưu đãi từ các FTA mang lại, chưa chú trọng tới các thị trường lớn, giá trị cao, chưa tập trung phát triển thương hiệu gạo riêng tại thị trường các FTA.
Để giải quyết vấn đề này, ông Ngô Chung Khanh đã đề xuất một số giải pháp như: Xây dựng kế hoạch, chiến lược tận dụng các FTA hiệu quả; phân công chi tiết và đôn đốc việc phối hợp giữa các cơ quan, doanh nghiệp; xây dựng chiến lược và thúc đẩy việc xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam; tăng cường kết nối, cùng tiến cùng lùi với sự điều phối của cơ quan nhà nước, các hiệp hội.
Bên cạnh đó, các đại biểu cũng đặt mục tiêu tăng cường cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương với hiệp hội và doanh nghiệp; cũng như nâng cao vai trò của các hiệp hội trong hoạt động hỗ trợ sản xuất, thúc đẩy hình thành các chuỗi giá trị xuất khẩu quy mô lớn.