XK nông sản trong gần hai tháng đầu năm 2011 đang có nhiều tín hiệu khởi sắc, hầu như tất cả các mặt hàng chính như: cà phê, gạo, cao su, hạt điều, hạt tiêu, hoa quả… đều đạt được những con số ấn tượng. Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế vẫn cảnh báo những rủi ro.
XK cá tra năm nay dự kiến sẽ thu về khoảng 5,5 tỷ USD, tăng 10% so với năm 2010
Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn cho biết: Trong tháng 1/2011, kim ngạch XK nông sản cả nước đạt 1,6 tỷ USD, tăng 13,35% so với cùng kỳ năm trước.
Đồng loạt được giá
Vui nhất trong số những người làm nông sản XK có lẽ là các DN và người nông dân làm cà phê, bởi lẽ mặt hàng này tuy giảm về số lượng XK nhưng lại đạt kim ngạch XK cao. Theo Tổng cục thống kê, khối lượng cà phê xuất khẩu tháng 1/2011 ước đạt 140.000 tấn, mặc dù giảm 3,7% so với cùng kỳ năm trước nhưng do giá cà phê đang ở mức cao nên kim ngạch XK mặt hàng này trong tháng 1 đã tăng 30,4% so với cùng kỳ, đạt 266 triệu USD. Hiệp hội cà phê ca cao VN (Vicofa) tỏ ra khá lạc quan với triển vọng xuất khẩu cà phê trong năm 2011 này, khi giá cà phê giao đến tháng 5/2011 đang được các DN ký là 2.070- 2.080 USD/tấn, tăng 48% so với cuối năm 2009. Theo tính toán của các chuyên gia, nếu giá cà phê thế giới tiếp tục giữ ở mức hơn 2.000 USD/tấn thì kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này có thể đạt 2 tỷ USD năm nay.
Cùng với cà phê, gạo XK cũng đang có nhiều tín hiệu vui, kim ngạch XK gạo đạt 200 triệu USD, tăng 2% so với cùng kỳ. Dự kiến năm nay VN sẽ xuất khẩu 6 triệu tấn gạo, Hiệp hội lương thực cho biết, sẽ nỗ lực giữ giá xuất khẩu gạo ở mức cao để giữ được tổng giá trị kim ngạch đạt trên 3 tỷ USD. Đồng thời đã nâng giá thu mua gạo loại 5% tấm là 520 USD/tấn và loại gạo 25% tấm lên 490 USD. DN thu mua gạo không được phép thu mua thấp hơn giá sàn quy định.
Trong khi đó, giá XK cao su hiện đã vượt 100 triệu đồng/tấn, con số này tăng gần gấp đôi so với giá cùng kỳ. Chỉ tính riêng trong tháng 1/2011, VN đã XK 70.000 tấn cao su, thu 250 triệu USD, tăng 28,8% về lượng và 82,8% về giá so với cùng kỳ. Các chuyên gia dự báo, nếu đà này tiếp tục năm 2011 cao su sẽ lập kỷ lục mới, có thể thu về 3 tỷ USD đóng góp cho tổng kim ngạch XK.
Các DN XK các mặt hàng hạt tiêu, hạt điều và thủy sản đông lạnh... cũng đang phấn khởi bởi XK đang được giá. Riêng mặt hàng thủy sản do cuối năm 2010 bị WWF đưa vào danh sách đỏ nên XK có bị chững lại. Tuy nhiên đến nay cá tra VN đã chính thức được đưa ra khỏi danh sách đỏ nên XK cá tra đang phục hồi mạnh mẽ. Hiện cá tra nguyên liệu đã được XK với giá cao chưa từng có từ nhiều năm nay (24.000 đồng/kg và rất có thể tiếp tục tăng trong những tháng tiếp theo). Theo dự báo của Hiệp hội chế biến và XK thủy sản, kim ngạch XK cá tra năm nay sẽ thu về khoảng 5,5 tỷ USD, tăng 10% so với năm 2010.
Ở mặt hàng hoa quả XK, một dấu hiệu vui nữa là năm 2011, Hàn Quốc chính thức mở cửa cho thanh long VN, do vậy các DN XK dự kiến lượng thanh long xuất sang sẽ đạt khoảng 2.600 tấn.
Nhưng vẫn còn những nỗi lo !
Mặc dù XK nông sản trong gần 2 tháng đầu năm 2011 có nhiều dấu hiệu khả quan và mang lại niềm vui lớn cho cả DN XK và người nông dân nhưng theo phân tích của các chuyên gia thì đây cũng chỉ là hiện tượng “nước nổi, thuyền nổi”. Nguyên nhân là do hiện tượng biến đổi khí hậu, đa số các mặt hàng nông sản ngay từ cuối năm 2010 đã có dấu hiệu khan hiếm khi giá thu mua ở hầu hết các mặt hàng đều tăng từ 40% - 100% do mức tiêu thụ trên thị trường thế giới tăng mạnh, trong khi nguồn cung khan hiếm. Đây là một trong những lý do khiến các mặt hàng nông sản của VN được giá trên thị trường nước ngoài.
Phát triển xuất khẩu theo hướng bền vững đang được nhiều nước quan tâm, tuy nhiên do áp lực của hội nhập nên việc thực hiện điều đó không dễ dàng, nhất là các nước xuất khẩu dựa vào lợi thế tài nguyên thiên nhiên và lao động rẻ.
Mặc dù giá tăng nhưng theo nhiều DN, thời gian tới giá nông sản XK sẽ còn nhiều biến động, đó là khi các nước bước vào thời kỳ thu hoạch một số loại nông sản chính như cà phê, hồ tiêu, ca cao... giá thu mua lúc đó sẽ giảm, lời khuyên của các chuyên gia với người nông dân và DN lúc này là không nên găm hàng đợi giá vì rất dễ xảy ra rủi ro.
Cũng theo các chuyên gia thị trường, để XK nông sản bền vững, các DN XK nông sản nên đẩy mạnh đầu tư vào khâu chế biến, đảm bảo các quy định trong khâu sản xuất và chế biến nông, thủy sản... đủ tiêu chuẩn vượt qua các rào cản ngặt nghèo khi vào các thị trường khó tính như: Mỹ, EU, Nhật Bản...
Trong khi đó, lãnh đạo Bộ NN-PTNT cho biết: Để tạo được nguồn hàng nông, thủy sản XK ổn định và phát triển trong thời gian tới, Bộ sẽ tiếp tục rà soát và lập quy hoạch mới các vùng nuôi trồng nguyên liệu, áp dụng tiêu chuẩn VietGap đối với các cơ sở sản xuất với khối lượng XK lớn. Bộ cũng sẽ thực hiện chương trình giúp các DN củng cố và mở rộng các thị trường truyền thống, đồng thời tăng cường xúc tiến thương mại, khai thác các thị trường mới ở Châu Phi, Trung Đông và Nam Mỹ. Đây là chiến lược lâu dài nhưng cũng cần tính toán sớm để có những bước đi thích hợp, nhằm tiêu thụ hết số nông thủy sản ngày càng tăng do chiến lược đầu tư phát triển nông thủy sản trong nước.