Những tín hiệu cảnh báo cuộc đua lãi suất

Liệu có phải mục tiêu huy động vốn qua kênh TPCP đang tạm thời nhường chỗ cho ưu tiên ổn định mặt bằng lãi suất nhằm tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng tín dụng?

Đợt tăng lãi suất huy động mới

Mặt bằng lãi suất huy động kể từ đầu tháng 9 cho đến nay đang có những chuyển biến mới đáng chú ý. Nếu như các đợt điều chỉnh lãi suất trước (cả theo chiều hướng tăng và giảm) thường được khởi xướng bởi nhóm các ngân hàng TMCP gốc quốc doanh có quy mô lớn (điển hình là Vietcombank) thì đợt tăng lãi suất huy động kể từ cuối tháng 8 đến nay đang chủ yếu xuất phát từ các ngân hàng TMCP có quy mô trung bình và nhỏ.

Cụ thể, theo biểu lãi suất áp dụng từ ngày 24- 8 tại Ngân hàng TMCP Bản Việt (Viet Capital Bank), lãi suất huy động kỳ hạn ba tháng là 5,2%/năm (tăng 0,1%); tại Ngân hàng TMCP Đông Nam Á (SeABank), lãi suất huy động kỳ hạn ba tháng là 5,3%/năm (tăng 0,2%), kỳ hạn sáu tháng là 5,9%/năm (tăng 0,4%) và kỳ hạn 12 tháng là 6,8%/năm (tăng 0,3%); tại Saigonbank, lãi suất cho các khoản tiền gửi kỳ hạn ngắn (dưới sáu tháng) cũng đã tăng thêm 0,1%; tại VIB mức tăng là 0,2-0,3%; tại An Bình mức tăng là 0,2%.

Trong khi đó, tại các chi nhánh, phòng giao dịch của các ngân hàng TMCP nhà nước lớn như VietinBank, Vietcombank, lãi suất huy động các kỳ hạn vẫn giữ nguyên ở mức 4,5-4,8% cho kỳ hạn ba tháng; 5-5,5% đối với kỳ hạn sáu tháng và 6% đối với kỳ hạn 12 tháng. Riêng tại một số chi nhánh của BIDV lãi suất huy động cũng bắt đầu nhích lên.

Cuộc đua lãi suất huy động (nếu có) sẽ chỉ diễn ra trong nhóm các ngân hàng quy mô nhỏ và vừa do trần tăng trưởng tín dụng của các ngân hàng lớn gốc quốc doanh bị “ghìm cương” ở mức tối đa không quá 16%.

Có thể chỉ ra hai nhân tố chính đã và đang tác động khiến lãi suất huy động có xu hướng tăng cho dù mức độ tăng còn thấp và chưa phải đồng loạt tại tất cả các ngân hàng.

Thứ nhất, đợt điều chỉnh tỷ giá mạnh trong tháng 8 đã tạo ra áp lực không nhỏ cũng như kỳ vọng tăng lãi suất trên thị trường. Kể từ đầu năm đến nay, tiền đồng (VND) đã mất giá khoảng 5% so với đô la Mỹ (USD).

Mức mất giá này gần như đã xóa nhòa chênh lệch giữa lãi suất huy động VND và USD (hiện khoảng 5-5,5% tùy từng ngân hàng). Không như năm 2014 biến động tỷ giá chỉ khoảng 2%, mức chênh lệch lãi suất hấp dẫn đã giúp “nắn” một phần dòng vốn tiết kiệm từ ngoại tệ chuyển sang VND. Tình hình năm nay đã khác, khi người gửi tiền đang có tâm lý dao động giữa việc nắm giữ tiền VND hay USD.

Việc lãi suất liên ngân hàng tăng nóng trong hai tuần cuối tháng 8 (trên mức 5% ở tất cả các kỳ hạn) thể hiện rõ sự căng thẳng thanh khoản của toàn hệ thống sau khi rủi ro tỷ giá tăng cao. Để giữ chân người gửi tiền, các ngân hàng thương mại, đặc biệt là các ngân hàng nhỏ buộc phải tăng lãi suất huy động. Như vậy, những tín hiệu cảnh báo về cuộc đua lãi suất mới đã bắt đầu xuất hiện.

Thứ hai, sự bứt phá trong tăng trưởng tín dụng là rất đáng chú ý. Số liệu mới nhất từ Vụ Tín dụng (Ngân hàng Nhà nước - NHNN) cho biết tín dụng tính đến cuối tháng 8 đã tăng trưởng 10,23% so với cuối năm 2014 (gấp đôi mức tăng của cùng kỳ năm ngoái). Trong khi đó, tăng trưởng huy động và tăng trưởng M2 tính đến ngày 20-8 mới lần lượt đạt mức 7,26% và 7,22%. Khoảng cách giữa tăng trưởng huy động và cho vay càng nới rộng, sức ép tăng lãi suất huy động nhằm bổ sung nguồn vốn đầu vào phục vụ cho các khoản vay bước vào mùa cao điểm cuối năm sẽ càng lớn. Với gia tốc như hiện nay, mục tiêu tín dụng tăng trưởng từ 15-17% trong cả năm nay là hoàn toàn có thể đạt được.

Lãi suất trái phiếu Chính phủ đang ở đâu?

Câu hỏi đặt ra là lãi suất huy động đã tăng, vậy bao giờ lãi suất cho vay tăng thêm? NHNN đã nới chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cho 12 ngân hàng cách đây vài tháng (có ngân hàng được nới lên mức rất cao, từ 20-30%) nhưng riêng đối với nhóm ngân hàng TMCP gốc quốc doanh như VietinBank, Vietcombank thì trần tín dụng vẫn đang được “ghìm cương” ở mức tối đa 16%. Với mức trần tăng trưởng tín dụng ở mức không quá cao này, nhiều khả năng lãi suất huy động ở nhóm các ngân hàng tốp đầu sẽ không chịu sức ép quá lớn. Do đó, cuộc đua lãi suất huy động (nếu có) phần nào sẽ được hạn chế, có thể chỉ diễn ra trong nhóm các ngân hàng quy mô nhỏ và vừa.

Về mặt bằng lãi suất cho vay, dường như Chính phủ vẫn đang nỗ lực để duy trì một mặt bằng lãi suất ổn định, tránh phải tăng trong thời gian tới. Định hướng giảm lãi suất trong bối cảnh hiện tại là vô cùng khó khăn nếu như không muốn nói là không thể. Do vậy, giữ được mặt bằng lãi suất không tăng đã được coi là thành công.

Một tín hiệu quan trọng để nhà đầu tư theo dõi là tình hình đấu thầu TPCP trên thị trường sơ cấp. Đã tám tháng qua đi, khối lượng phát hành chưa đạt 40% kế hoạch, áp lực bù đắp bội chi ngân sách không phải là nhỏ nhưng động thái của nhà điều hành trên thị trường này lại tỏ ra khá “đủng đỉnh”.

Việc TPCP “ế”, không bán được hết khối lượng gọi thầu đã diễn ra được hơn hai tháng nay nhưng Kho bạc Nhà nước vẫn không có động thái điều chỉnh tăng lãi suất nào đáng kể. Kể từ giữa tháng 6 đến nay, lãi suất TPCP kỳ hạn năm năm chỉ dao động quanh mức 5,39-6,45%/năm trong khi kỳ vọng của thị trường cao hơn rất nhiều (lãi suất đặt thầu dao động từ 6,4-7,5%/năm). Nhà điều hành chắc chắn biết rõ về độ “vênh” này nhưng vẫn chưa có động thái nào quyết liệt để cải thiện tình hình.

Chưa rõ Bộ Tài chính sẽ cân đối thu chi bù đắp ngân sách ra sao khi hoạt động phát hành TPCP không hoàn thành kế hoạch nhưng nhiều khả năng mục tiêu phát hành trái phiếu đang tạm thời nhường chỗ cho ưu tiên ổn định mặt bằng lãi suất cho vay, thúc đẩy tín dụng cho khu vực doanh nghiệp!