Xuất khẩu thuỷ sản có duy trì được đà tăng trưởng trong quý IV?

Xuất khẩu thuỷ sản trong quý III tiếp đà tăng trưởng so với cùng kỳ năm ngoái, với nhiều doanh nghiệp báo lãi tăng "bằng lần". Tuy nhiên, đà tăng trưởng này được dự báo sẽ chững lại trong quý IV do nhiều thách thức do thuế quan.

Kết thúc quý III/2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam đạt 2,7 tỷ USD, tăng 10% so với cùng kỳ năm trước. Lũy kế 9 tháng đạt 8,36 tỷ USD, tăng 16%. VASEP cho rằng điều này cho thấy ngành vẫn duy trì được đà tăng trưởng tích cực dù chịu nhiều sức ép.

Nguồn: VASEP, Hải quan Việt Nam (H.Mĩ tổng hợp)

Trong cơ cấu sản phẩm, tôm tiếp tục là mặt hàng chủ lực với kim ngạch 3,4 tỷ USD, tăng 22%, mức cao nhất trong ba năm qua.

Cá tra đạt 1,6 tỷ USD (tăng 9%), giữ vị trí thứ hai nhờ phục hồi tại các thị trường CPTPP và Trung Đông. Mực, bạch tuộc, nhuyễn thể có vỏ và cua ghẹ đều ghi nhận tăng trưởng hai con số, trong khi cá ngừ giảm nhẹ do thiếu nguyên liệu và xung đột tại Trung Đông ảnh hưởng chuỗi cung ứng.

Xét theo thị trường, Trung Quốc đại lục tiếp tục là khu vực nhập khẩu lớn nhất với 1,8 tỷ USD (tăng 34%), trong khi Mỹ đạt 1,4 tỷ USD, tăng 8,4% nhưng bắt đầu giảm tốc trong quý III.

Sự tăng trưởng của xuất khẩu thuỷ sản trong quý III được phản ánh trong kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp

Theo báo cáo tài chính quý III, Công ty cổ phần Vĩnh Hoàn (Mã: VHC) ghi nhận doanh thu thuần đạt 3.471 tỷ đồng, tăng 6% so với cùng kỳ. Giá vốn tăng nhanh nên lợi nhuận gộp chỉ nhích nhẹ lên 584 tỷ đồng.

Đáng chú ý là doanh thu hoạt động tài chính tăng vọt gấp đôi cùng kỳ lên 116 tỷ đồng, trong khi chi phí tài chính giảm mạnh 75% còn 22 tỷ đồng. Chi phí bán hàng tiếp tục được tiết giảm tốt và chi phí quản lý chỉ tăng nhẹ.

Với biến động đó, Vĩnh Hoàn báo lãi sau thuế 455 tỷ đồng, tăng 34% so với quý III/2024. Công ty cho biết kết quả nhờ tỷ giá tăng, hoàn nhập đầu tư chứng khoán và chi phí lãi vay giảm.

Tính lũy kế 9 tháng đầu năm, Vĩnh Hoàn chứng kiến doanh thu đạt 9.311 tỷ đồng, gần như đi ngang so với cùng kỳ, nhưng lợi nhuận sau thuế lại tăng gần 40% lên 1.206 tỷ đồng.

Năm nay, nhà xuất khẩu cá tra này đặt mục tiêu doanh thu 10.900-12.350 tỷ và lợi nhuận sau thuế 1.000-1.300 tỷ đồng. Với kết quả trên, đơn vị đã hoàn thành 75% mục tiêu doanh thu và 93% mục tiêu lợi nhuận theo kịch bản cao.

Một ông lớn khác trong ngành cá tra, cá rô phi là Nam Việt (Mã: ANV) ghi nhận doanh thu tăng tới 50% lên 2.000 tỷ đồng và lợi nhuận sau thuế gấp 10 lần cùng kỳ năm ngoái, đạt 283 tỷ đồng.

Theo cập nhật từ Chứng khoán SSI, lãnh đạo của Nam Việt cho biết đang tập trung phát triển dòng sản phẩm xuất khẩu mới là cá rô phi, với mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh tại thị trường Mỹ.

Trong 9 tháng đầu năm, cá rô phi chiếm khoảng 20% doanh thu của Nam Việt, trong khi cá tra vẫn chiếm tỷ trọng chủ đạo khoảng 70%. Tại khu phức hợp nuôi trồng Bình Phú (600 ha), công ty phân bổ 70% công suất cho cá rô phi và 30% cho cá tra.

SSI cho biết Nam Việt đã nâng cấp nhà máy chế biến Ấn Độ Dương, bổ sung dây chuyền sản xuất các sản phẩm giá trị gia tăng như phi lê đóng gói chân không riêng lẻ (IVP) và cấp đông nhanh (IQF) phục vụ xuất khẩu.

Hiện phân khúc cá rô phi của Nam Việt vẫn ở giai đoạn đầu phát triển. Do cạnh tranh trong ngành cá tra ngày càng gia tăng, công ty định hướng mở rộng mảng cá rô phi để thâm nhập sâu hơn vào thị trường cá thịt trắng tại Mỹ, có quy mô khoảng 520 triệu USD, nơi Trung Quốc đang là nhà cung cấp lớn nhất.

Trong bối cảnh Mỹ sắp áp thuế bổ sung 100% đối với hàng hóa Trung Quốc từ ngày 1/11, Nam Việt cũng đang nghiên cứu phát triển nhãn hàng riêng và hiện là doanh nghiệp Việt Nam duy nhất xuất khẩu cá rô phi sang Brazil. Ban lãnh đạo dự báo chi phí vận chuyển có thể tăng trước thời điểm chính sách thuế mới có hiệu lực.

Mục tiêu năm 2026 là đạt doanh thu 7.600 tỷ đồng và lợi nhuận trước thuế 1.300 tỷ đồng, kèm kế hoạch chi trả cổ tức tiền mặt 10%. Dự kiến năm 2027, doanh thu và lợi nhuận lần lượt đạt 8.000 tỷ đồng và 1.500 tỷ đồng.

Biên lợi nhuận mảng cá rô phi đạt khoảng 25%, cao hơn mức 8–10% của cá tra. Cá tra vẫn là nguồn doanh thu chính, chiếm 60–70% cơ cấu, và Nam Việt hiện đóng góp khoảng 12% tổng giá trị xuất khẩu cá tra của Việt Nam.

Ban lãnh đạo cho biết công ty dự kiến huy động vốn mới thông qua phát hành cổ phiếu riêng lẻ, trong đó Tổng giám đốc sẽ thoái một phần cổ phần cho nhà đầu tư chiến lược trong năm tới.

Trong giai đoạn 3–5 năm tới, Nam Việt dự kiến đầu tư 500 tỷ đồng nâng cấp nhà máy hiện hữu, 300–400 tỷ đồng cho nhà máy mới vào năm 2026 và 300 tỷ đồng xây dựng tòa nhà văn phòng trong năm 2027.

Nguồn: Hải quan Việt Nam, VASEP (H.Mĩ tổng hợp)

Đối với mảng tôm, lợi nhuận của nhiều doanh nghiệp ghi nhận tăng trưởng mạnh. Điển hình như Minh Phú (Mã: MPC) ghi nhận lợi nhuận sau thuế tăng hơn 300% lên 228 tỷ đồng mặc dù doanh thu giảm 13% xuống 3.782 tỷ đồng.

Một trong những yếu tố giúp lãi của Minh Phú tăng mạnh dù doanh thu giảm đến từ biện lợi nhuận gộp đạt gần 16%, cao hơn nhiều so với cùng kỳ năm ngoái là khoảng 8,8%.

Trong văn bản giải trình gửi Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội, Minh Phú cho biết biên lợi nhuận gộp cải thiện mạnh nhờ đẩy mạnh sản xuất và bán những mặt hàng giá trị gia tăng.

Tại ĐHĐCĐ thường niên diễn ra hồi tháng 6, Tổng giám đốc Lê Văn Quang cho biết trong giai đoạn 2023-2024 công ty phải giải quyết khối lượng hàng tồn kho rất lớn và các chi phí nuôi tôm có giấy chứng nhận đã khiến kết quả kinh doanh bị thua lỗ.

"Nếu cứ để tồn kho thì giá thành vẫn cao, giai đoạn 2023-2024 chúng tôi quyết tâm tái chế và xuất bán hết hàng tồn kho, trước kia tồn đến 20.000 tấn nhưng hiện giải quyết hết tồn kho giá cao, xuống còn 10.300 tấn vào cuối năm 2024", ông nói.

Đồng thời tiết lộ việc giải quyết gần 10.000 tấn tồn kho khiến công ty chịu lỗ khoảng 3-5 USD/kg, là con số rất khủng khiếp khiến công ty lỗ 2 năm vừa qua. Tuy nhiên, để có dòng tiền tốt hơn, Minh Phú phải quyết tâm giải quyết tồn kho xuống mức thấp như hiện nay.

Đối với năm 2025, lãnh đạo tập đoàn cho biết vấn đề tồn kho cơ bản đã được giải quyết, song bây giờ phải giải quyết các bài toán khác đó là động viên người dân và ưu đãi giá mua tôm có giấy chứng nhận, nhất là khi các hệ thống phân phối cạnh tranh về giấy chứng nhận tôm.

"Chúng tôi trả cho tôm chứng nhận cao hơn 5-10%, càng làm cạnh tranh khốc liệt. Giá thành tôm nguyên liệu Ecuardor chỉ bằng 50%, Ấn Độ thấp hơn 30% tôm Việt Nam. Cạnh tranh với người bán bằng một nửa giá thì rất khó khăn", theo ông Quang.

Do đó, Việt Nam không có con đường nào khác ngoài phải tăng sản xuất hàng giá trị gia tăng, càng chế biến sâu càng có lợi nhuận tốt. Điều này lại cần rất nhiều công nhân nên dẫn đến thiếu lao động nghiêm trọng, hiện Minh Phú tuyển mạnh nhưng vẫn chưa đáp ứng nhu cầu.

Công ty cũng sẽ đẩy mạnh tự động hóa để giảm nhân công, đến hiện tại các dây chuyền tự động hóa dần có kết quả nhưng vẫn còn khó khăn, dự kiến đến 2026 mới giải quyết trọn vẹn bài toán công nhân để tăng hiệu quả kinh doanh.

Năm nay, nhà xuất khẩu tôm này đặt mục tiêu sản lượng 60.000 tấn với doanh thu dự kiến hơn 15.667 tỷ đồng. Chỉ tiêu lợi nhuận trước thuế trên 1.091 tỷ và lợi nhuận sau thuế 997 tỷ đồng. Người đứng dầu doanh nghiệp khẳng định có thể đạt và vượt kế hoạch lợi nhuận, không còn bị như năm 2023-2024.

Nguồn: Hải quan Việt Nam, VASEP (H.Mĩ tổng hợp)

Một ông lớn khác ngành tôm là Sao Ta (Mã: FMC) cũng ghi nhận tăng trưởng trong kết quả kinh doanh. Trong quý III, công ty ghi nhận doanh thu tiếp tục tăng trưởng 5% lên gần 3.000 tỷ đồng. Hiệu quả cải thiện khi lãi gộp tăng 36% đạt 418 tỷ đồng, ứng với biên lãi gộp nhảy lên 14%.

Hoạt động tài chính cũng là điểm sáng khi chứng kiến doanh thu gấp gần 5 lần lên 43 tỷ đồng; trong khi chi phí tài chính lại giảm đến 59% về 15 tỷ đồng, nhờ giảm chi phí lãi vay và lỗ tỷ giá.

Chi phí bán hàng tăng vọt lên 316 tỷ đồng, cao hơn 87% so với cùng kỳ, đồng thời chi phí quản lý cũng tăng nhẹ lên 23 tỷ đồng.

Với những biến động trên, công ty xuất khẩu tôm này báo lãi sau thuế gần 112 tỷ đòng, tăng trưởng 18%.

Ban lãnh đạo giải trình lợi nhuận tăng trưởng cao là do doanh số bán hàng tăng hơn 5% và quyết toán tôm tự nuôi vụ 2/2025 nên làm giảm giá vốn bán hàng. Công ty tiêu thụ hơn 8.100 tấn hàng thủy sản trong kỳ vừa qua, tăng 51% và hàng nông sản đạt 306 tấn, tăng 26%.

Tính chung 9 tháng đầu năm, Thực phẩm Sao Ta ghi nhận doanh thu tăng trưởng 23% đạt 6.850 tỷ đồng. Chi phí hoạt động cao khiến công ty còn lãi sau thuế 251 tỷ đồng, tăng 7% so với cùng kỳ năm ngoái.

Năm nay, nhà xuất khẩu tôm này đặt mục tiêu doanh thu 6.540 tỷ và lợi nhuận trước thuế 420 tỷ đồng. Với kết quả trên, công ty đã vượt chỉ tiêu doanh thu nhưng mới thực hiện được 57% chỉ tiêu lợi nhuận sau ba quý.

Một trong những lý do khiến tăng trưởng doanh nghiệp này bị chậm lại nằm ở vấn đề chi phí hoạt động tăng vọt, nhất là chi phí bán hàng gấp đôi cùng kỳ lên 511 tỷ đồng.

Đáng chú ý là chi phí thuế đối ứng phát sinh gần 193 tỷ đồng từ đầu năm, cùng kỳ không phát sinh. Trước đó, Mỹ thông báo sẽ áp thuế đối ứng 20% đối với hàng hóa Việt Nam.

Ngoài ra, công ty còn ghi nhận ghi phí thuế chống bán phá giá gần 98 tỷ đồng và chi phí thuế chống trợ cấp gần 60 tỷ đồng, đều tăng vọt 98% và 158% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trước đó vào ngày 6/6, Bộ Thương mại Mỹ (DOC) công bố mức thuế chống bán phá giá tôm (AD) kỳ xem xét hành chính thứ 19 (POR19), qua đó mức thuế doanh nghiệp bị đơn bắt buộc là Stapimex trên 35%. Sao Ta bị “chia sẻ” cùng mức thuế nói trên.

Kết quả kinh doanh quý III/2025 của một số doanh nghiệp thuỷ sản (Nguồn: Báo cáo tài chính các doanh nghiệp, Wichart, H.Mĩ tổng hợp)

Mặc dù quý III có nhiều điểm tích cực đối với ngành thuỷ sản, VASEP cho rằng vẫn còn nhiều thách thức trong thời gian tới. Thuế đối ứng mới từ Mỹ, cùng các quy định nghiêm ngặt hơn về truy xuất nguồn gốc và bảo vệ động vật có vú biển (MMPA), đang trở thành thách thức lớn nhất cho hoạt động xuất khẩu trong quý IV và năm 2026.

Đồng thời, thẻ vàng IUU của EU vẫn chưa được gỡ bỏ, khiến nhóm hàng hải sản khai thác tiếp tục gặp khó khi tiếp cận các thị trường cao cấp. Bên cạnh đó, biến động tỷ giá, chi phí logistics tăng trở lại, và sự cạnh tranh từ các đối thủ như Ấn Độ, Ecuador, Indonesia đang tạo sức ép lớn lên lợi nhuận của doanh nghiệp Việt Nam.

Dù vậy, VASEP cho rằng trong khó khăn vẫn tồn tại nhiều cơ hội chiến lược. EU đã có động thái nới lỏng một số rào cản kỹ thuật với thủy sản nuôi trồng Việt Nam, mở ra dư địa tăng trưởng mạnh cho tôm và cá tra.

CPTPP mở rộng với sự gia nhập của Anh, giúp đa dạng hóa kênh thương mại và tạo thêm cơ hội cho sản phẩm chế biến cao cấp. Thị trường Trung Quốc vẫn duy trì nhu cầu lớn đối với sản phẩm tươi sống và cao cấp phục vụ HORECA (viết tắt các ngành Hotel (Khách sạn), Restaurant (Nhà hàng) và Café/Catering (Quán cà phê/Dịch vụ ăn uống)), đặc biệt trong các tháng cuối năm.

VASEP dự báo quý IV/2025, xuất khẩu thủy sản Việt Nam sẽ chững lại mạnh, đạt khoảng 2,19 tỷ USD, giảm hơn 22% so với cùng kỳ, do tác động của thuế đối ứng 20% và nguy cơ áp thuế CBPG cao đối với tôm vào Mỹ.

Theo đó, tôm và cá tra – hai mặt hàng chủ lực – dự kiến giảm tốc, trong khi cá ngừ, mực, bạch tuộc sụt sâu do tác động của thẻ vàng IUU và lo ngại quy định MMPA có hiệu lực từ đầu 2026. Ngược lại, EU và Trung Quốc vẫn duy trì nhu cầu ổn định, là điểm tựa chính giúp kim ngạch cả năm 2025 ước đạt 10,5 tỷ USD, tăng khoảng 5% so với năm 2024.

Theo VASEP, tình hình xuất khẩu quý I/2026 được dự báo tiếp tục giảm, do tác động dây chuyền từ thuế và MMPA. Từ quý II/2026 trở đi, tốc độ phục hồi sẽ phụ thuộc vào khả năng Việt Nam tháo gỡ các rào cản thuế, IUU, cùng với việc đa dạng hóa thị trường và nâng tỷ trọng hàng chế biến giá trị cao.