Xuất khẩu tôm duy trì tăng trưởng bất chấp thuế quan
Theo số liệu của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản (VASEP), kim ngạch xuất khẩu tôm trong tháng 11 đạt trên 385 triệu USD, tăng 11,7%, trong đó tôm chân trắng và tôm hùm đều tăng trưởng hai chữ số. Tính chung 11 tháng năm 2025, xuất khẩu mặt hàng này tăng 21% so với cùng kỳ năm ngoái lên 4,3 tỷ USD.
Kết quả tăng trưởng này đạt được ngay cả khi ngành thuỷ sản nói chung và tôm nói riêng chịu áp lực lớn về biến động thuế quan, đặc biệt là thị trường Mỹ, gây thay đổi dòng chảy thương mại mặt hàng này.
Nguồn: VASEP (H.Mĩ tổng hợp)
Trong cơ cấu thị trường tiêu thụ tôm Việt Nam, Trung Quốc là khách hàng lớn nhất trong 10 tháng năm nay, chiếm khoảng 28%. Động lực lớn nhất đến từ mặt hàng tôm hùm. Lợi thế thuế quan là một yếu tố quyết định.
Tôm hùm Việt Nam không bị áp thuế trả đũa như Canada và Mỹ, giúp giá bán cạnh tranh hơn đáng kể. Địa lý gần mang lại lợi thế lớn trong vận chuyển hàng sống, giúp giảm hao hụt và chi phí.
Bên cạnh đó, nhu cầu của người tiêu dùng Trung Quốc đang dịch chuyển mạnh sang tôm hùm xanh—phân khúc mà Việt Nam có nguồn cung dồi dào. Một yếu tố khác là các vùng nuôi tôm hùm lớn đã phục hồi sản lượng tốt trong những năm gần đây, tạo nền tảng để Việt Nam đáp ứng nhu cầu tăng mạnh từ thị trường.
Còn tại thị trường Mỹ, ngay cả khi ngành tôm đối mặt với 3 áp lực về thuế là đối ứng, chống bán phá giá và chống trợ cấp thì hoạt động xuất khẩu sang Mỹ vẫn tăng trưởng 9% trong 10 tháng.
Lý giải điều này với chúng tôi, ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT CTCP Thực phẩm Sao Ta (Mã: FMC), cho biết thuế quan và tỷ trọng sản phẩm chế biến tăng cao là động lực chính của đà tăng trưởng này.
“Thị trường Mỹ tăng 9% từ đâu mà có? Trong quý III do bị chi phối bởi thuế đối ứng, các doanh nghiệp dồn lực để xuất khẩu sang Mỹ. Do đó, quý III, hàng xuất sang Mỹ tăng mạnh. Trong một số giai đoạn, người mua hàng chịu chi phí tăng lên, điều này góp phần làm tăng kim ngạch xuất khẩu ‘giả tạo’.
Ngoài ra, tỷ lệ hàng chế biến sâu vào Mỹ ngày càng nhiều. Đây là những sản phẩm có giá bán cao. Tuy nhiên, mức tăng 9% chưa nói lên điều gì nhiều mặc dù đây là thị trường trọng điểm”, ông Lực nhận định.
Ngoài ra, xuất khẩu sang các khối có hiệp định thương mại tự do với Việt Nam tăng mạnh trong 10 tháng 2025 như CPTPP (tăng 33%) và EU (20%).
Nguồn: VASEP (H.Mĩ tổng hợp)
Xuất khẩu tôm có thể giữ đà tăng trưởng?
Bước sang tháng 12, VASEP dự báo xuất khẩu thuỷ sản có thể giảm nhẹ so với tháng 11, do yếu tố mùa vụ và tâm lý thận trọng của doanh nghiệp khi giao dịch với Mỹ.
Nhiều doanh nghiệp tạm thời hạn chế ký mới các đơn hàng hải sản sang Hoa Kỳ cho đến khi các hướng dẫn chính thức về quy định mới được ban hành. Tuy nhiên, VASEP cho rằng xuất khẩu tôm có thể vẫn giữ được mức tương đương tháng 11 hoặc chỉ giảm nhẹ nhờ nhu cầu ổn định tại Nhật Bản, EU và CPTPP.
Tính chung năm 2025, VASEP dự báo kim ngạch xuất khẩu tôm vượt mốc 4,6 tỷ USD, trở thành ngành hàng thiết lập kỷ lục mới.
Nhìn xa hơn, bức tranh ngành tôm 2026 được đánh giá phụ thuộc nhiều biến số. Đặc biệt là cơ cấu thị trường. Theo ông Lực, Mỹ là thị trường có dung lượng tiêu thụ tôm lớn nhất thế giới và tôm Việt Nam cũng đã thâm nhập vào toàn bộ thống siêu thị phân phối tại nước này; trong khi các đối thủ từ Indonesia, Thái Lan, Ấn Độ thì chưa.
Ngoài ra, tại Mỹ, tôm Việt Nam vẫn còn lợi thế về sản phẩm chế biến sâu và chưa có đối thủ nào có thể thay thế. Ngoài ra, ông Lực cho rằng động thái áp thuế đối ứng và thuế chống bán phá giá của Mỹ đối với tôm Việt Nam có thể sẽ “nhẹ nhàng” hơn sau khi đánh giá ngành sản xuất trong nước của họ không bị ảnh hưởng quá nhiều bởi tôm nhập khẩu, trong khi nhu cầu trong nước vẫn ở mức cao.
“Do đó, Mỹ sẽ vẫn là thị trường trọng điểm của ngành tôm trong năm 2026. Trong bối cảnh ‘tranh tối, tranh sáng’ hiện nay, các doanh nghiệp vẫn tiếp tục bán sản phẩm tôm chế biến mà không bị chi phối bởi thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp như tôm chiên, tôm bao bột. Đây là điều đặc biệt”, ông nói.
Ông Lực tin rằng trường hợp tháng 2/2026, Mỹ vẫn áp thuế chống bán phá giá đối với tôm Việt Nam thì đợt rà soát vào tháng 9/2026 mức thuế có thể được giảm về 0% khi Sao Ta làm bị đơn bắt buộc. Điều này sẽ giúp các doanh nghiệp là bị đơn tự nguyện cũng được hưởng mức thuế 0%.
“Như vậy, cánh cửa thị trường Mỹ không phải khép lại với ngành tôm Việt Nam mà ngược lại, cơ hội còn rất lớn”, ông Lực nhận định.
Với thị trường Trung Quốc, Việt Nam vẫn bán được sản phẩm thế mạnh như tôm sú và tôm hùm. Chi phí Trung Quốc mua hàng từ Việt Nam thấp nên họ có thể tiếp tục duy trì nhập khẩu.
Nhưng nếu chính sách thuế mà Mỹ, Canada áp dụng với tôm hùm thay đổi thì việc bán hàng của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc cũng sẽ biến động. Ngoài ra, thị trường này cũng hay thay đổi quy định nhập khẩu một cách bất chợt. Điều này gây khó cho các doanh nghiệp Việt Nam trong việc chuẩn bị.
Ngoài ra, thị trường Nhật Bản, Việt Nam có thế mạnh về những sản phẩm chế biến tỉ mỉ. Do đó, đây là lợi thế của Việt Nam. Tuy nhiên, Việt Nam đang phải đối mặt với áp lực cạnh tranh từ thị trường Indonesia khi tôm nước này gặp khó ở Mỹ vì liên quan đến tồn dư chất phóng xạ. Do đó, nước này đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường thay thế trong đó có Nhật Bản - khách hàng lớn thứ hai.
“Indonesia có giá bán thấp hơn so với Việt Nam do đó mức cạnh tranh lớn”, ông Lực nhận định.
Còn tại EU, Việt Nam chịu áp lực cạnh tranh với Ecuador không chỉ về giá mà còn về năng lực vượt qua hàng rào kỹ thuật.