Đại dịch Covid-19 vẫn đeo bám thị trường gạo

Trên thực tế, gạo luôn là vấn đề nhạy cảm tại nhiều quốc gia Chau Á và Châu phi. Năm 2008, cuộc khủng hoảng lương thực thế giới khiến giá gạo và các ngũ cốc khác tăng bất thường đã dẫn đến tình trạng bất ổn ở một số quốc gia. Giá lương thực tăng luôn là vấn đề đáng lo ngại ở những quốc gia phụ thuộc vào nhập khẩu.

Theo chuyên gia về gạo của Tổ chức Nông Lương Liên Hiệp Quốc (FAO), Shirley Mustafa, ngay lúc này thì Châu Phi chưa rơi vào tình trạng khó khăn về cung ứng lương thực. Tuy nhiên, nếu xuất khẩu gạo của Châu Á bị hạn chế thì sẽ gây ra những lo ngại về vấn đề nay trong khoảng thời gian tháng 6-10/2021 – là giai đoạn giáp hạt ở miền Bắc và miền Tây Châu Phi. Ngoài ra, sự tắc nghẽn về hậu cần cũng có thể góp phần làm thắt chặt nguồn cung, giữa bối cảnh giá gạo tăng, có khả năng sẽ làm trầm trọng thêm những khó khăn ở Châu Phi – do đại dịch Covid-19.

Châu Phi cận Sahara là một khách hàng mua gạo lớn trên thế giới, vốn phụ thuộc tới 40% vào gạo nhập khẩu. Trong khi đó, Nam Á và Đông Nam Á là nguồn xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Khu vực này cũng có nền văn hóa ăn cơm hàng ngày.

Giá các loại ngũ cốc khác, như ngô và lúa mì, tăng do thời tiết cực đoan ở những khu vực sản xuất chủ chốt và tình trạng tắc nghẽn vận chuyển do dịch Covid-19 – đang gây khó khăn cho việc vận chuyển lương thực trên toàn cầu và làm gia tăng lo ngại về an ninh lương thực.

Đồng thời, nhu cầu mạnh từ khách hàng Trung Quốc đã đẩy giá ngũ cốc thế giới tăng lên mức cao kỷ lục trong vòng 6 – 7 năm. Tiêu thụ ngũ cốc của Trung Quốc năm 2020 mạnh mẽ đến nỗi k hông chỉ làm cạn kiệt kho dự trữ của quốc gia này, mà còn thúc đẩy hoạt động nhập khẩu ngũ cốc lên mức cao kỷ lục, khiến giá ngô, lúa miến và lúa mạch – chủ yếu dùng sản xuất thức ăn chăn nuôi – tăng mạnh.

Giá ngô, một loại ngũ cốc quan trọng dùng sản xuất thức ăn chăn nuôi,tăng 25% đã tác động lan truyền tới thị trường ngũ cốc lương thực, thể hiện ở việc nhiều nhà chăn nuôi chuyển sang sử dụng gạo phẩm cấp thấp (giá rẻ) để làm thức ăn cho vật nuôi, chẳng hạn như gạo 100% tấm – sản phẩm phụ của quá trình xay xát gạo.

Theo nguồn tin địa phương ở Ấn Độ, giá gạo 100% tấm của nước này đã tăng lên 280 USD/tấn tại một số cảng biển nước này, so với 260 USD/tấn hồi tháng 12/2020, và dự báo sẽ còn tăng tiếp.

“Từ trước tới nay, các nước Châu Phi thường mua gạo 100% tấm vì giá rẻ hơn các loại khác”, giám đốc điều hành của công ty xuất khẩu gạo lớn nhất Ấn Độ - Satyam Balajee, ông Himanshu Agarwal cho biết. Tuy nhiên, gần đây, các nước Châu Á như Việt Nam và Trung Quốc cũng bắt đầu mua gạo 100% tấm và trả giá cao hơn so với khách hàng Châu Phi trả.

Trung Quốc, nước sản xuất gạo hàng đầu thế giới, tháng 12/2020 đã nhập khẩu gạo Ấn Độ lần đầu tiên trong vòng ít nhất 3 thập kỷ. Nước này vẫn đang tiếp tục mua gạo 100% tấm để làm mìa mì và làm thức ăn chăn nuôi, Reuters dẫn thông tin từ một doanh nghiệp kinh doanhquốc tế gạo ở Mumbai cho biết.

Thị trường gạo toàn cầu cũng bị ảnh hưởng bởi hạn hán ở Đông Nam Á, khiến xuất khẩu gạo của Thái Lan và Việt Nam – nước xuất khẩu gạo lớn thứ 2 và 3 thế giới – tính chung bị giảm 1/4 trong khoảng thời gian tháng 1-11/2020 so với cùng kỳ năm 2019.

Giá gạo hợp đồng tham chiếu (5% tấm) của Thái Lan và Việt Nam hiện cao hơn lần lượt 19% và 45% so với cùng kỳ năm ngoái, trong khi giá gạo nội địa ở Trung Quốc đại lục tăng khoảng 25%.

Một số nguồn cung cấp gạo cao cấp cũng bị ảnh hưởng bởi tình trạng thiếu container trên toàn cầu (gạo đóng bao và các loại thực phẩm khác thường được vận chuyển bằng container). Các container đang mất rất nhiều thời gian bốc dỡở cảng do những chính sách hạn chế chống Covid-19. Trong khi đó, nhu cầu trên thế giới vẫn không ngừng tăng vọt đối với các hàng hóa mua bán online và với các sản phẩm chăm sóc sức khỏe cả nhân. Điều đó khiến cho chi phí vận chuyển hàng hóa bằng container tăng lên, và thời gian vận chuyển bị kéo dài thêm.

Để minh chứng cho điều này, ông Mital Shah, giám đốc điều hành của công ty Sunrice – một trong những nhà nhập khẩu gạo lớn nhất Đông Phi, có trụ sở tại Kenya cho biết, các nhà nhập khẩu gạo Kenya trước kia chỉ phải trả 850 – 900 USD chi phí cho mỗi container, nhưng nay giá đã tăng lên 1.650 – 2.100 USSD/container. Kenya hàng năm tiêu thụ khoảng 700.000 tấn gạo, trong đó khoảng 600.000 tấn được nhập khẩu.

Cước phí vận chuyển gạo từ Ấn Độ đến châu Phi đã tăng gấp ba lần, từ 50 USD/tấn tháng 11/2020 lên 150 USD/tấnhiện nay.

Các nước nhập khẩu gạo Châu Phi đang liên kết lại để mua hàng hóa không đóng bao. Tuy nhiên, khó khăn đối với họ không chỉ là tình trạng khan hiếm container khiến giá tăng cao, mà còn bởi xuất khẩu gạo từ Đông Nam Á giảm sút. Một số chuyên gia dự báo trong khoảng 1-2 tháng nữa, khu vực này sẽ thiếu hụt khoảng 50.000 – 60.000 tấn gạo.