Giá hiện tại (dầu Brent khoảng 66 USD/thùng trong khi dầu ngọt nhẹ (WTI) khoảng 56 USD/thùng) đang ngang bằng đúng một năm trước. Cách đây 4 năm, giá dầu còn trên 100 USD/thùng, và hơn 3 năm nước chỉ 27 USD/thùng.
Giá xăng tại Singapore cũng giảm mạnh trong mấy tuần qua. Từ trên 19 USD/thùng ngày 5/9/2018, mức cộng giá xăng (hợp đồng tham chiếu) tại Singapore (so với hợp đồng dầu Brent tham chiếu tại London) đã giảm xuống chỉ còn 10,69 USD/thùng hiện tại. So với thời điểm đầu tháng 5/2018, mức cộng này cũng đã giảm trên 17%.
Tổng hợp các dự báo về kinh tế thế giới cho thấy kinh tế toàn cầu sẽ tăng trưởng chậm lại trong các năm 2019 và 2020. Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) mới đây đã hạ dự báo tăng trưởng nhu cầu dầu thế giới năm 2019 xuống 1,29 triệu thùng/ngày (thấp hơn 70.000 thùng/ngày so với dự đoán cách đây một tháng), trong khi cho biết sản lượng của khối tăng khoảng 127.000 thùng/ngày lên 32,9 triệu thùng/ngày; sản lượng của Mỹ cũng tăng lên mức cao kỷ lục 11,7 triệu thùng/ngày.
Nguyên nhân liệu có phải OPEC không có khả năng giảm nguồn cung? Suy nghĩ này đã lỗi thời vì “sức mạnh” của OPEC ngày nay chỉ bằng một phần của những năm 1970.
Giá dầu thể hiện cán cân giữa cung và cầu. Điều đó luôn đúng, nhưng không nhất thiết là cung và cầu của ngày hôm nay.
CafeF dẫn nguồn tin Forbes cho biết, các nhà kinh doanh dầu mỏ có thể giữ hàng đã mua trong các bể lưu trữ nếu họ tin rằng giá sẽ tăng trong vài tháng tới, bởi các nhà sản xuất dầu mỏ không thể một lúc bơm lượng dầu bất kỳ mà họ muốn. Và cũng chính các thương nhân cũng như nhà sản xuất dầu có thể cố gắng bán hết hàng ra nếu dự báo giá giảm. Theo chuyên gia Bill Conerly của Forbes, đây mới là lý do khiến giá dầu giảm vào lúc này. Các nhà kinh doanh dầu mỏ đang hoạt động dựa trên dự đoán về cung – cầu mặt hàng này trong tương lai, nhất là về nhu cầu.
Hiện sản lượng khai thác từ các giếng dầu đang khá ổn định. Hầu hết các nhà sản xuất đang khai thác ở mức công suất cao, và sản lượng do đó có thể biến động tăng hoặc giảm, nhưng chỉ trong biên độ hẹp.
Trong khi đó, giá dầu tăng kéo dài trong nhiều tháng qua (cho tới đầu tháng 10/2018) đã khiến các nhà sản xuất dầu tăng đầu tư cho hoạt động thăm dò và phát triển các giếng dầu mới, tuy nhiên cũng phải mất khoảng một thập kỷ (khoảng thời gian có sự biến động, tuy nhiên, thường thì phải mất khoảng 10 năm để đưa một sản phẩm mới lên sàn giao dịch trực tuyến).
Mặc dù triển vọng nhu cầu trong tương lai sẽ vẫn duy trì ở mức cao, song kinh tế thế giới biến động thường xuyên có thể khiến nhu cầu trong thập kỷ tới tăng hoặc giảm 3%. Và ngày càng thấy rõ hơn nguy cơ kinh tế toàn cầu suy thoái khiến nhu cầu dầu sụt giảm.
Cả người mua và người bán dầu ở thời điểm hiện tại đều đang cố đoán những gì sẽ xảy ra trong thập kỷ tới, tập trung dự đoán cung và cầu dầu trong tương lai. Một sai số nhỏ trong dự đoán về tương lai có thể dẫn tới những biến động lớn trong cán cân cung – cầu ở thời điểm tương lai đó, và điều ấy sẽ thể hiện ở những biến động lớn về giá.
Tác động từ yếu tố cung – cầu đối với giá trên thị trường dầu mỏ thường mạnh mẽ và kéo dài hơn so với các mặt hàng khác. Chẳng hạn với mặt hàng bông, khi giá bông tăng sẽ dẫn tới trồng bông tăng, và nguồn cung bông sẽ tăng khoảng 1 năm sau đó. Nhưng giá bông cao sẽ cản trở việc tiêu thụ bông vì các nhà sản xuất sẽ chuyển sang sử dụng sợi tổng hợp để kiểm soát giá thành, do đó cung và cầu bông sẽ có sự điều chỉnh trở lại một cách nhanh chóng.
Còn đối với dầu mỏ, nguồn cung tăng có nghĩa là lượng sử dụng từ kho dự trữ sẽ rất ít, mà hoạt động thăm dò mạnh trong thời gian qua sẽ dẫn tới nguồn cung tăng kéo dài trong cả thập kỷ tới. Trong khi đó về nhu cầu, giá tăng sẽ dẫn tới việc người tiêu dùng giảm bớt sử dụng xăng trong chạy xe ô tô, nhưng điều đó diễn ra chậm. Giá xăng cao có thể dẫn tới việc người tiêu dùng chuyển hướng từ sử dụng xe bán tải cũng như các loại xe phân khối lớn sang những xe nhỏ hơn, và điều đó cũng sẽ diễn ra rất chậm, có thể phải mất hàng thập kỷ. Sử dụng năng lượng trong các nhà máy điện, chạy tàu hay xe tải lớn cũng sẽ không dễ dàng có thể thay đổi nhanh chóng.
Tóm lại, thị trường dầu mỏ thường chịu tác động chậm hơn từ các biến đổi cung – cầu. Do đó, chỉ khi giá dầu tăng hoặc giảm rất mạnh mới có thể làm thay đổi sự mất cân bằng trong cán cân cung – cầu ngắn hạn. Đó là lý do giải thích tại sao giá dầu luôn dao động.
Bên cạnh đó, giá dầu đang chịu tác động mạnh từ 3 “thế lực” lớn trong ngành, đó là Mỹ, Nga và Saudi Arabia.
VnExpress dẫn nguồn tin Bloomberg nhận định, OPEC đã đánh mất quyền kiểm soát trên thị trường dầu toàn cầu. Hiện tại, mỗi hành động, hoặc dòng tweet của Tổng thống Mỹ - Donald Trump, Tổng thống Nga - Vladimir Putin và Thái tử Saudi Arabia - Mohammed Bin Salman mới là yếu tố quyết định hướng đi của giá dầu năm tới và cả sau đó nữa. Nhưng dĩ nhiên, mỗi người lại có một mục đích khác nhau.
Trong khi các nước OPEC vẫn đang chật vật tìm mục đích chung, Mỹ, Nga và Saudi Arabia đã thống trị nguồn cung toàn cầu. Tổng sản lượng của họ còn lớn hơn 15 nước thành viên OPEC. Cả ba nước này đều đang bơm dầu với tốc độ kỷ lục và có thể tiếp tục tăng sản lượng năm tới. Tuy vậy, có thể cả ba sẽ không cùng chọn cách này.
Hồi tháng 6, Saudi Arabia và Nga là hai nước tiên phong kêu gọi OPEC và các quốc gia khác nới lỏng chính sách kiềm chế sản xuất đã được áp dụng từ đầu năm 2017. Sau đó, cả hai đã dần nâng sản xuất lên gần mức kỷ lục hiện tại. Tuy nhiên, cùng lúc đó, sản xuất của Mỹ bất ngờ tăng vọt, do các công ty khai thác ở Texas giải quyết được vấn đề về đường ống vận chuyển dầu.
Sức tăng này, cùng việc tăng trưởng nhu cầu dầu được dự báo thấp đi và ông Trump cho phép 8 nước tiếp tục mua dầu từ Iran trong nửa năm tới, đã khiến thị trường từ lo thiếu cung sang lo dư cung chỉ trong 3 tháng. Dự trữ dầu tại các nước phát triển trong OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế), vốn giảm từ đầu năm 2017, nay đang tăng trở lại và có khả năng vượt mốc trung bình 5 năm, theo số liệu của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA). Chỉ trong vài tuần, giá dầu mất hơn 30%.
Khi giá đi xuống, Saudi Arabia cho biết sẽ giảm xuất khẩu 500.000 thùng dầu một ngày trong tháng tới. Họ cũng cảnh báo các quốc gia khác rằng họ cần giảm tổng cộng một triệu thùng một ngày so với mức tháng 10. Thông báo này không khiến Tổng thống Putin quan tâm, còn Tổng thống Trump lại tỏ ý chỉ trích.
Bin Salman cần doanh thu từ dầu mỏ để có tài chính thực hiện kế hoạch cải tổ Saudi Arabia đầy tham vọng. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo vương quốc này cần giá dầu 73,3 USD một thùng năm tới để cân bằng ngân sách. Tuy nhiên, dầu Brent hiện còn kém số này 10 USD. Và dầu xuất khẩu của Saudi Arabia còn được bán với giá chiết khấu nữa. Kéo dài việc cắt giảm sản lượng sang năm thứ 3 là cách duy nhất ông có thể kéo giá lên mức mình cần.
Dù vậy, kế hoạch này lại đang gặp thách thức từ Tổng thống Putin và Trump. Tổng thống Nga tỏ ra không mấy mặn mà với việc lại giảm sản lượng lần nữa. Ngân sách của Moskva hiện ít phụ thuộc vào giá dầu hơn nhiều so với năm 2016 - khi Nga đồng ý cùng các nước OPEC giảm sản xuất tái cân bằng thị trường dầu. Các hãng dầu của Nga cũng đang muốn khai thác các mỏ dầu họ đã đầu tư.
Có lẽ ông Putin chưa quyết định nên hy sinh một chút để duy trì quan hệ chính trị tốt đẹp với Thái tử Saudi Arabia hay không. Nhưng hiện tại, chưa ai có thể kết luận Nga sẽ đồng ý tiếp tục cắt giảm sản lượng khi các nước nhóm họp tại Vienna (Áo) tháng tới. Ông Putin từng cho biết hoàn toàn hài lòng nếu giá dầu quanh 70 USD.
Sự phản đối của ông Trump với Saudi Arabia thì lớn hơn. Nó lại diễn ra đúng thời điểm Thái tử Saudi Arabia cố gắng duy trì quan hệ chính trị hai nước sau vụ nghị sĩ Mỹ cân nhắc trừng phạt nước này mạnh tay hơn do cuộc chiến tại Yeman và cái chết của nhà báo Jamal Khashoggi.
Ngoài các dòng tweet của ông Trump, Saudi Arabia còn lo ngại hoạt động sản xuất tại Texas. 12 tháng qua, các công ty Mỹ đã tăng sản xuất lượng dầu bằng toàn bộ sản lượng của Nigeria. Sản xuất của Mỹ có thể chạm 12 triệu thùng một ngày vào tháng 4 năm tới, theo Bộ Năng lượng Mỹ, tức là sớm hơn 6 tháng so với dự báo tháng trước.
Nói tóm lại, giới chuyên gia cho rằng để cân bằng thị trường dầu năm tới, Saudi Arabia sẽ phải đối phó với hàng loạt thách thức. Đó là sự thờ ơ của ông Putin, sự phản đối của ông Trump và cả sự bùng nổ trong hoạt động khai thác dầu đá phiến Mỹ.
Tại Việt Nam, biên độ dao động giá xăng dầu từ tháng 5/2018 tới nay vào khoảng 1.500 -2.000 đồng/lít. Trong đó thời điểm giá cao nhất rơi vào nửa đầu tháng 10/2018 (trùng thời điểm giá dầu WTI và Brent cao đỉnh điểm của năm nay) nhưng chậm hơn khoảng 1 tháng so với thị trường Singapore.
Triển vọng trong tương lai giá dầu có thể sẽ vẫn tăng bởi giá thấp như hiện nay sẽ không khích lệ nhiều hoạt động thăm dò các giếng dầu mới, mặc dù những giếng nơi đã phát hiện có dầu sẽ vẫn tiếp tục được khoan và khai thác. Người tiêu dùng cũng như các doanh nghiệp sẽ tăng cường sử dụng những máy móc tiết kiệm năng lượng để mang lại hiệu quả cao hơn nên mức tăng trưởng nhu cầu không tăng mạnh nhưng dự báo sẽ vẫn tăng.
Chắc chắn trong tương lai, dự báo về giá dầu của các nhà kinh doanh sẽ vẫn mang tính chu kỳ, hết tăng rồi đến giảm, và đó sẽ là yếu tố chính quyết định giá mặt hàng dầu. Nhưng vào lúc này, các nhà phân tích đang tỏ ra bi quan, có thể bởi những căng thẳng thương mại, biến động chính trị ở châu Âu và Mỹ cũng như sự thiếu chắc chắn về Trung Quốc. Trong vài tháng tới, giá dầu dự báo sẽ còn tiếp tục biến động mạnh.
Nguồn: VITIC tổng hợp từ CafeF, VnExpress